Филипп IV
Филипп IV - 1285-жылдан Франциянын королу.
Феодалдардын саясий бийлигинин төмөндөшүндө жана Францияда монархизмдин күчөшүндө Филипп IVнин башкаруусу (1285-1314) маанилүү роль ойногон. Ал атасынын жана чоң атасынын ишин уланткан, бирок анын доорунун шарты, кулк-мүнөзү жана сот кеңешчилеринин интригалары кээде падышанын саясатында агрессияга жана ырайымсыздыкка алып келген. Филипптин башкаруусу Франциянын Европадагы таасирин күчөткөн. Анын Фландрия менен болгон согушунан баштап тамплиерлерди өлүм жазасына тартууга чейинки көптөгөн аракеттери өлкөнүн бюджетин толтурууга жана армияны чыңдоого багытталган..
Башкаруу органы түзөтүү
Франциянын падышасы Филипп IV замандаштарынын да, тарыхчылардын да карама-каршы баа берүүлөрүн келтирет. Анын сулуулугу, билими жана акылы бар деп эсептешет. Бирок анын инсандыгы ар кандай жоромолдорго айланган. Кээ бирөөлөр аны душмандарына ырайымсыз жана прагматикалык башкаруучу катары эсептеп, темирдей эрктүү жана кажыбас кайраттуу адам катары көрүшкөн. Башкалары Филипп IVну өтө такыба, момун жана жөнөкөй деп сыпаттап, анын өлкөнү күнөөлөрүнөн тазалоону каалаганын түшүндүрүшкөн.
Филипп IV - "темир падышанын" бир өзгөчөлүгү анын эрктүүлүгүн жана чечкиндүүлүгүн күбөлөндүрөт. Ал эми кээ бирөөлөр аны өтө жумшак, боорукер жана ишенчээк, өзгөчө жакын адамдарынын ишенимине кыянаттык кылганы үчүн сындашкан. Атүгүл анын башкаруу мезгилиндеги маанилүү чечимдерди кабыл алуудагы активдүү ролунан да күмөн санагандар бар.
Филипп IV да ажайып көрүнүшү жана харизматикалык инсандыгы менен белгилүү. Анын көк көздөрү жана айкел сымал фигурасы үрөй учурган жана урматтаган. «Мрамор адам» деген лакап ат анын сырткы көрүнүшүнүн улуулугун баса белгилейт.
Филипп IVнун башкаруусу Франциянын тарыхында бурулуш учур болуп эсептелет. Бул мезгилде королдук бийлик күчөп, монархиялык культ түзүлүп, Франция жалпы европалык бийликке ээ болгон. Анын башкаруу доору экономикалык өсүш жана орто кылымдардын бүткүл тарыхындагы эң көп калкы менен мүнөздөлгөн. Маанилүү аспект ошондой эле бийликти ыйык бекемдөө каалоосу болгон, атап айтканда, Сент-Луис IX канонизация процесси аркылуу.
Тышкы саясат түзөтүү
Филипп IV 1310-жылы мурда Ыйык Рим империясынын курамына кирген Лионду да падышалыкка кошуп алган. Ал өзүнүн негизги атаандашы Англиянын королу Эдвард I менен аймактык тирешүүгө туш болгон.Англис менен француздардын ортосундагы карама-каршылыктар Эдуард I 1295-жылы Париж парламентине вассал катары чакырылышына алып келген. Анын сотуна катышпастан, Эдвард I согуш жарыялап, Филипп IV Гвинаны конфискациялаган. 1303-жылы тынчтык келишиминин натыйжасында Эдуард I Гвинден баш тартып, Филипп IVнун пайдасына вассаждык ант берип, анын уулу Филипп IVнун кызына турмушка чыккан.
Кошумчалай кетсек, Англия менен болгон согуш британдардын союздашы Фландрияга да таасирин тийгизген. 1297-жылы Филипп IV Фландрияга кол салып, Лилль багынып бергенден жана Фурн салгылашында фламингдиктер жеңилгенден кийин Фландрияны француз королдугуна кошуп алган. Бирок 1302-жылы «Брюгге матиндери» деп аталган Брюгге көтөрүлүш Франция үчүн олуттуу жоготууларга алып келген. Филипп IV кайрадан Фландрияга басып кирип, 1304-жылы Монс-ан-Певеле салгылашында жеңишке жетип, айрым шаарларды Францияга жарым-жартылай кайтарып, фламанддардын укуктарын калыбына келтирген.
Ички саясат түзөтүү
Филипп IV "өзүнүн падышалыгында император" деп жарыяланган биринчи монарх болуп калды, алар өзүнүн мүлкүнө эле эмес, бүткүл падышалыкка тиешелүү буйруктарды чыгарган. Маанилүү акт болуп 1302-жылдагы "падышалыкты реформалоо" жөнүндөгү жарлык болгон, ал борбордогу жана жергиликтүү деңгээлде падышалык бийликти жөнгө салган.
Узакка созулган согуштардан жана мамлекеттик аппараттын кымбатташынан улам келип чыккан финансылык кризистин шартында Филипп IV акчанын тартыштыгына дуушар болгон. Бул жаңы салыктардын киргизилишине, еврейлердин жана ломбарддардын мүлктөрүн конфискациялоого (1306, 1311) жана акчанын девальвациясына алып келген. Карыздарды жабуу жана баалуу металлдардын жетишсиздигин жоюу үчүн курамында күмүш азыраак монеталарды чыгаруу практикасы башталган, бул инфляцияны пайда кылып, дворяндардын, шаардыктардын жана чиркөөнүн кирешелерине таасирин тийгизген.
Рим папасы Бонифаси VIII менен кагылышуу француз диниятчыларына салык салуу аракетинен улам келип чыккан. Бул конфликт рухий жана светтик бийликтин үстөмдүгү идеясындагы айырмачылыктарды ачып берди. Филипп IV, 1302-жылы биринчи генералды чакырып, падышачылыктын тургундарын колдоо үчүн кайрылган. 1303-жылы Филипп IV алтын монета, алтын моутон чыгарууга чакырган.
Финансылык кыйынчылыктар Филипп IVну темплиарлар тартибин адаштык жана туура эмес иш-аракеттер үчүн айыптоого алып келди. 1307-жылы буйруктун мүчөлөрүн массалык камакка алуулар башталып, көпкө созулган иликтөөлөрдөн кийин Рим папасы Клемент V менен макулдашып, Филипп IV алардын мүлкүн конфискациялаган. 1311–1312-жылдары Вена Кеңешинде Тамплиерлердин соту ордендин жоюлушуна алып келип, ордендин акыркы чоң мастери Жак де Моле 1314-жылы Парижде өрттөлгөн.
Саясий идеология түзөтүү
Филипп IV Франциянын ички жана тышкы саясатына юристтердин, өзгөчө юристтердин таасирин күчөткөн. Башында жупуну тектүү жана өлкөнүн түштүк аймактарынан чыккан легисттер падышанын прерогативдерин кеңейтүүгө жана анын бийлигинин эгемендигин актоого багытталган теориялык курулуштардын жана реформалардын негизги фигураларына айланган. Бул өзгөртүүлөр Филипп IV 1296-жылдан 1313-жылга чейин рекорддук убакытта жүргүзгөн Париждеги Иле-де-ла-Ситедеги падыша сарайын реконструкциялоодо даана байкалды. Бул имарат, өзгөчө Чоң зал жана Жоголгон кадамдар залы өзүнүн улуулугу менен замандаштарынын кыялын таң калтырган. Дворец ойлонуштурулган жасалгалоо программасын, анын ичинде Франциянын королдорунун статуяларын кабыл алды жана атайын жайларды алган башкаруу органдарынын иши учун ыцгай-луу шарттарды тузду. Ушул мезгилден баштап Франциянын таажысынын парламент жана эсеп соту сыяктуу жогорку ведомстволору Парижге отурукташа баштаган.
Жаңычылдык бул сарайдын жалпы коомчулук үчүн ачык болушу болду, ал падышалык бийликтин принципиалдуу жаңы жүзүн билдирген. 1313-жылы жаңы сарайдын ачылышы укмуштуудай майрамдар жана Филипп IVнун үч уулунун рыцарлары менен коштолгон.
Король Филипп IV миссиясы жаңы чечмелөө чагылдырылган - анын куткарылышы үчүн коомчулукка тапшырылган пастор. Монарх падышачылыкты күнөөлөрдөн тазалап, Жаңы Иерусалимди түзүүгө умтулган жана француздарды тандалган эл катары көргөн. Бирок Филипп IV өмүрүнүн акыркы жылын «Нельс мунарасынын иши» деп аталган келиндери менен болгон жаңжал караңгылаткан. Өзүнүн такыбаа ишеними жана таажысынын аброюна кам көргөндүктөн Филипп IV балдарына жана алардын келиндерине катаал мамиле кылган. Бул чатак болочок династия үчүн кырсык болду.
Филипп IV капыстан каза болгондон кийин, анын үч уулу тең Франциянын падышасы болушкан, бирок эркек мураскор калтырышкан эмес. Алардын өлүмү менен Франциянын тактысында түздөн-түз капетиялык династия аяктаган.
Филипп IV искусстводо түзөтүү
Филипп IV француз жазуучусу Морис Дрюондун "Темир падыша" романындагы негизги каармандардын бири.
Филипп IVди Assassin's Creed Unity компьютердик оюнунда Тамплиер орденинин устаты Жак де Молайдын кармалышы жана өрттөлүшү эпизодунан көрүүгө болот. Үндө мындай деп айтылат: "Жак Де Молай эң ишенген адамы - Франциянын коррупционер падышасы тарабынан чыккынчылык кылган гений болгон".
Филипп IV Данте Алигеринин «Кудайлык комедиясында» эскерилет.
Шилтемелер түзөтүү
http://www.monsalvat.globalfolio.net/rus/dominator/philippe_le_bel/index.php
https://bigenc.ru/c/filipp-iv-krasivyi-korol-frantsii-5bd685