Август көтөрүлүшү (Грузия)
Август көтөрүлүшү (грузинче: აგვისტოს აჯანყება, agvistos adjanq’eba) — 1924-жылдын 28-августунан 5-сентябрына чейин Грузин ССРинде болгон антисоветтик көтөрүлүш. Көтөрүлүш ийгиликсиз аяктап, өлкөнү Совет өкмөтү басып алган.
| Август көтөрүлүшү (Грузия) | |||
| Негизги кагылыш: Грузияны советтештирүү | |||
 | |||
| Дата |
28 август — 5 сентябрь 1924 жыл | ||
|---|---|---|---|
| Орун | |||
| Натыйжа |
Советтер жеңиши | ||
| Каршы тараптар | |||
| |||
| Колбашчылар | |||
| Тарап күчтөрү | |||
| |||
| Жоготуулар | |||
| |||
| жалпы жоготуулар | |||
| |||
Фон
түзөтүү
Кызыл Армия Грузиянын борбору Тбилиси шаарын 1921-жылдын 25-февралында басып алган. Андан кийин Советтик Социалисттик Республикасы жарыяланып, меньшевиктер өкмөтү сүргүнгө айдалган.
1921-жылдын 13-октябрында кол коюлган Карс келишиминин натыйжасында Грузия өзүнүн советтик аймактарынын көп бөлүгүн Түркияга, айрым жерлерин Россия СФСР, Армян ССРи жана Азербайжан ССРине берүүгө аргасыз болгондон кийин, советтештирүү саясаты жана аракеттери ар кандай даттануулар жаңы режимге каршы кеңири таралган каршылыктарды жаратты.
Көтөрүлүш
түзөтүүГрузиянын Советтер Союзунан эгемендигине жетишүү максатын көздөгөн көтөрүлүштү Грузиянын (меньшевиктер) социал-демократиялык партиясы жетектеген антисоветтик саясий уюмдардын блогу болгон "Көз карандысыз Грузия комитети" жетектеген. Ал 1921-жылдын башында Грузиянын Демократиялык Республикасына каршы согуштук өнөктүгү учурунда Советтик Россиянын Кызыл Армиясы Грузияда орнотулган большевиктердин режимине каршы үч жылдык күрөштүн туу чокусун чагылдырган[6].
Аякталуусу
түзөтүү
Грузин большевиктери Иосиф Сталин менен Григол Орконикидзенин командачылыгындагы Кызыл Армия жана Чека отряддары көтөрүлүштү басып, массалык чабуулдарда миңдеген грузин жарандарын өлтүрүшкөн. Август көтөрүлүшү алгачкы Совет бийлигине каршы эң ири көтөрүлүштөрдүн бири болгон жана анын ийгиликсиз болушу Грузияда Совет бийлигинин биротоло үстөмдүгүн көрсөткөн[7].
Оппозиция тараптагы согушта 3000ден 3500гө чейин адам өлгөнү болжолдонууда жана өлүм жазасына тартылгандардын жалпы саны 7000ден 10000ге чейин[1]. Болжол менен 20 000 адам Сибирдин жана Орто Азиянын чөлдөрүнө жөнөтүлгөн[2][3]. Коммунизмдин Кара китебинде (Гарвард университетинин басмасы, 1999) жазылган эң акыркы билдирүүлөр боюнча 29-августтан 5-сентябрга чейин 12 578 адам өлтүрүлгөн[8].
Макала боюнча басылмалар
түзөтүү- Knight, Amy W. (1993). Beria: Stalin's First Lieutenant (in англисче). Princeton, New Jersey: Принстон университети басылмалары. ISBN 978-0-691-01093-9.
- Pethybridge, Roger William (1990). One Step Backwards, Two Steps Forward: Soviet Society and Politics in the New Economic Policy (in англисче). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-821927-9.
- Rummel, Rudolph J. (1990). Lethal Politics: Soviet Genocide and Mass Murder Since 1917 (in англисче). Transaction Publishers. ISBN 978-1-56000-887-3.
- Souvarine, Boris (2005). Stalin: A Critical Survey of Bolshevism (in англисче). Kessinger Publishing. ISBN 978-1-4191-1307-9.
- Suny, Ronald Grigor (1994). The Making of the Georgian Nation: 2nd edition (in англисче). Индиана университети басылмалары. ISBN 978-0-253-20915-3.
Булактар
түзөтүү- ↑ 1.0 1.1 Cohen, s. 77
- ↑ 2.0 2.1 Lang, s. 243.
- ↑ 3.0 3.1 Pethybridge, s. 256
- ↑ Knight, s. 30.
- ↑ MirianMéloua Géorgie et France : Kakoutsa Tcholokhachvili (1888-1930), héros national (фр.). Текшерилген күнү 4 -февраль (бирдин айы) 2018. Түп булактан архивделген күнү 9 -февраль (бирдин айы) 2018.
- ↑ MirianMéloua First Republic (фр.). Текшерилген күнү 4 -февраль (бирдин айы) 2018. Түп булактан архивделген күнү 4 -февраль (бирдин айы) 2018.
- ↑ Ciliga, Anton (1938). Au pays du mensonge déconcertant (in французча).
- ↑ Stéphane Courtois; Nicolas Werth; Jean Louis Panné; Andrzej Packowski; Karel Bartosek; Jean-Louis Margolin (eds.). Komünizmin Kara Kitabı [Коммунизмдин кара китеби]. Doğan Kitap. p. 1030. ISBN 9756770333.
Тышкы шилтемелер
түзөтүү- MirianMéloua L'insurrection nationale géorgienne des 28 et 29 août 1924 (фр.). Текшерилген күнү 4 -февраль (бирдин айы) 2018. Түп булактан архивделген күнү 8 -январь (үчтүн айы) 2018.