Семетей: нускалардын айырмасы

Балага ат коюуга эч ким даабай турганда ак боз атчан, ак сакал адам келип [[Семетей]] деп коёт (Радлов жазып алган вариант). Семетейдин балалыгы [[Манас баатыр|Манастын]] өлүмүнө байланыштуу оор учурга туура келет.<br />

Атасынын көзү өткөндө [[Семетей]] алты айлык (Г. Алмаши, Молдобасан Мусулманкуловдун варианты, Саякбай Каралаевдин варианты) же үч жарым жашта болот да ([[Сагымбай Орозбак уулу (Орозбаков)|Сагымбай Орозбаковдун]] варианты),Манас өлгөндөн кийин анын ордосун талаган бир туугандары Абыке-Көбөштөн качкан энеси Каныкей, Семетейди өз атасы Темирканга Букарга алып кетет. Семетейди иниси Ысмайлыга бала кылып берет.<br />

Мындан кийин Семетей Сарытазга жоолугуп андан өзүнү кыргыз экендигин билет Сарытаз ага кырк кыздан баштап, андан Мансур — Түмөнкан — Санчыкан — Акжолтой — Санколдой — Эгизей — Жээрен — Бөйөнкан — Чаянкан — Балакан — Каракан — [[Жакып]] — [[Манас баатыр| Манас ]] деп билгизет.. Тай атасы менен таякесине таарынып жатып Сарытаздан сөздөрүнүн чындык экендигин айтырып алат. Мындан соң Каныйкеге келип Манастын жомогун угуп Таласка аттанып чыгат. Таласка келип Манастын тайганы Кумайыкты, атаны Желмаянды, Акшумкарды жоолуктурат.

Тууган жердин алгачкы таасири, табиятынын сулуулугу каармандын көтөрүңкү көңүлүнө, максатына шайкеш. Ал эми жолуккан Бакайдын, [[Манас баатыр|Манастын]] жандыктарынын арып-азган кебетелери — Семетейдин намысына тие турган зарыл компоненттер, Семетейдин келиши менен [[Манас баатыр|Манастын]] иши, өмүр бою аркалаган максаты жанданат. Жаш баатырдын атасынын ордуна келүүсү эпосто атанын ишин улоо, андан калган мурасты биротоло ээлөө деп түшүнүлөт. С.— кан аталганы менен атасындай эле эң алды менен элди-жерди коргогон элдик баатыр, элдин таламын көздөгөн адам.<br />

Кийинки окуялар [[Айчүрөк]] менен байланышат. Убагында Манас хан Оогандын ханы [[Акун хан]] менен бел куда түшкөн болот. Семетейге таарынган нойгуттардын [[Чынкожосу]] жедигердин [[Толтоюна]] барып аны Айчүрөктү алууга көндүрөт. Айчүрөк ак куу кебин кийип учуп, Таласка келип амал менен Акшумкарды алып кетет. Акшумкар издеген Семетей Күлчоро менен [[Канчорону]] ээрчитип Айчүрөктү көздөй жөнөйт. <br />

[[Семетей]] таятасыныкынан Таласка көчөрдө Чачыкейге үйлөнсө да, сөзсүз түрдө атасы кудалап кеткен, маңдайына жазылган колуктусу Айчүрөккө үйлөнүүгө милдеттүү. Ошон үчүн:

[[«Манас» эпосу|«Манас» эпосундагы]] салтка айланган бир көрүнүш — негизги баатырлардын кимисинин болбосун өздөрүнө ылайык мыкты аялдары айрыкча даңазаланат. [[Манас баатыр| Манас ]] Каныкейдин, [[Семетей]] [[Айчүрөк|Айчүрөктүн]] эмгегине жараша ыраазычылыгын билдирип, артынан токол албаска ант беришет. Бирок согуш ишинде же бир кысталыш учурунда алардын өкүмдүгү, курчтугу жеңет. [[Айчүрөк|Айчүрөктүн]] жамандыкты алдын ала сезип кой, барба — дегенине болбой, [[Семетей]] атасынын күмбөзүнө келип, ич ара чыккынчылыктын курманы болот. Өзүн топурак басып келатканын сезген баатыр элин, энесин, аялы менен төрөлө элек баласын ишеничтүү чоросу [[Күлчоро|Күлчорого]] табыштайт. Элинин тагдыры үчүн санаасы санга бөлүнүп, мал-жандыкты жарды-жалчыга таратып бер, эл баягы мен бардагыдай жайбаракат жатпай бирге конуп, сакчыны тыңдап койсун деген осуят калтырат. Саякбай Каралаевдин вариантында [[Семетей|Семетейди]] [[Манас баатыр|Манастын]] өчүн ала турган уулу, ишин улантуучу мыйзамдуу мурасчы катары таанытууда аңын атасынан калышпаган алптыгына, ашкан эрдигине өзгөчө басым жасалат. Эпостун акырында [[Семетей]] өзүнүн алдына коюлган милдеттерин аткарып бүткөн каарман эсебинде ордун уулу Сейтекке берип, Бакай, Каныкей, [[Айчүрөк]], Күлчорого кошулуп кайып болуп кетет. Мунун негизинде жашоо түгөнбөйт, күрөш эстафетасы муундан-муунга, атадан балага өтөт деген элдик көз караш, турмуштук философия жатат.

Кийинки согуш тышкы душман [[Коңурбай]] менен болот. Семетейге ок жаңылып, Айчүрөк ок аттап түшүрөт. Бул согушта да Семетей жеңишке жетишет. <br />

[[Чубак|Чубактын]] уулу Канчоро Семетейге таарынып чыкккынчылыка барат. Ал амал кылып Семетейди Манастын күмбөзүнө тайынабыз деп жараксыз алып чыгат. Сүйлөшүп койгон Толтойдун [[Кыяз|Кыязы]] колу менен келип курчап калат.<br />

[[Категория:"Манас" эпосунун каармандары]]