Википедия:Сомо/5-март

Февраль – Март – Апрель

Окуялар

363 – Рим императору Юлиан Антиохтон 90 миңдик армиясы менен чыгып Сассаниддер империясын басып алуу үчүн, бул жүрүштө өлүмүн табат.

1046 – Насир Хосров Жакынкы Чыгышка жети жылдык сапарын баштайт, кийин ал тууралуу Сапарнама китебинде баяндап берет.

1279 – Ливондук Орденин Аизкраукл салгылашуусунда Литва Улуу Герцогствосу жеңди.

1496 – Генри VII Англиянын королу Жон Кэбот жана анын уулдарына белгисиз жерлерди изилдөө укугун ыйгарган кат чыгарды.

1616 – Николай Коперниктин Асман орбитасынын айлануусу аттуу китебине Католик чиркөөсү тарабынан тыюу салынды.

1766 – Антонио де Уллоа, Луизиананын биринчи испаниялык губернатору, Жаңы Орлеандан келди.

1824 – биринчи англия–бирмалык согуш: британдыктар Бирмага расмий түрдө согуш жарыялашты.

1836 – Сэмюэль Колт 34–калибрдеги тапанчанын өндүрүш үчүн биринчи улгүсүн жасап чыкты.

1850 – Англси аралы жана Уэлстин ортосунда Менаи кысыгынын үстүндө Бриттаниа көпүрөсү ачылды.

1860 – Парма, Тоскана, Модена жана Романья референдумда Сардиния Королевствосуна кошулуу тууралуу добуш беришти.

1868 – Арриго Боитонун “Мефистофель” операсынын Ла Скалада бет ачары болуп өттү.

1872 – Жордж Вестингхауз аэродинамикалык тормозду патенттеди.

1912 – Италия аскер күчтөрү биринчи болуп аба кемелерди аскердик максатта, Түркиянын чек арасынын ары жагында чалгындоо үчүн, колдонушту.

1931 – Британиянын королунун Индиядагы орун басары, генерал–губернатор Эдвард Фредерик Линдли Вуд жана Мохандас Ганди (Махатма Ганди) саясий себептер менен камалган кишилерди чыгаруу жана калктын эң жакырлары тузду эркин колдонуусу тууралуу макулдашууга кол коюшту.

1933 – Чоң Депрессия: президент Фрэнклин Д. Рузвлт "эс алуу күнүн" жарыялады, бардык америкалык банктарды жана бардык каржы бүтүмдөрдү жаап салдырды.

1933 – Адолф Гитлердин нацисттик партиясы Рейхстаг шайлоодо 43.9 % добуш алды. Бул кийин нацисттерге мыйзам чыгарууга жана диктатура орнотууга мүмкүнчүлүк берди.

1940 – Советтик саясий бюронун мүчөлөрү 25 700 полшалык интеллигенциянын өкүлдөрүн, анын ичинде 14 700 полшалык аскер туткундарын, жок кылуу буйругуна кол коюшту, кийин Хатын кыргыны деп аталган.

1943 – Улуу Британиянын Глостер Метеор учагынын биринчи учуусу.

1944 – Экинчи дүйнөлүк согуш: Кызыл Армия Украина ССРинин батышындагы Уман–Ботошани багытында чабуул баштады.

1946 – Уинстон Черчилл Миссуридеги Вестминстер Колледжиндеги сөзүндө “Темир көшөгө” сүйлөмдү колдонду.

1946 – Венгриялык коммунисттер жана социал–демократтар сол блокту түзүштү.

1960 – Кубалык фотограф Алберто Корда марксисттик революционер Че Геваранын сүрөтүн тартты.

1965 – Март интифадасы: Бахрейнде Британиянын колониалдуулук саясатына каршы солчулардын көтөрүлүшү башталды.

1970 – өзөктүк куралды жайылтпоо тууралуу Өзөктүк Макулдашуу 43 улут койгон соң күчүнө кирди.

1974 – Йом Киппур согушу: израилдик күчтөр Суэц каналынын батыш жээгинен кете башташты.

1975 – Хоумбрю компьютер ийриминин биринчи жолугушуусу.

1979 – советтик Венера 11, Венера 12 зонддору жана америкалык күн спутниги Гелиос II ири өлчөмдөгү гамма нурларынан жабыркашты, жумшак гамма ретрансляторлорунун ачылышына алып келди.

1979 – Америкалык Вояжер 1 Юпитерге эң жакын арылыкка, 172 000 милге, жеткен космос кемеси.

1981 – ZX81, алгачкы британиялык үй компьютерин, Синклер Рисерч чыгара баштады жана дүйнө жүзү боюнча 1,5 миллиондон ашык компьютер сатты.

1982 – советтик Венера 14 зонду Венерага конду.

1988 – Теркс жана Кайкос аралдарынын конституциясы калыбына келтирилди жана кайра каралды.

1999 – Пол Окалик Нунавуттун биринчи премьер–министри болуп шайланды.

Төрөлгөндөр

1133 – Генри II Англиянын королу (1189–ж. к.ж.).

1324 – Дэвид II Шотландиянын королу (1371–ж. к.ж.).

1326 – Людовик I Венгриянын королу (1382–ж. к.ж.).

1512 – Жерар Меркатор, фламандиялык картограф (1594–ж. к.ж.).

1563 – Жон Коук, англис саясий ишмер (1644–ж. к.ж.).

1575 – Уильям Отрид, англис математик (1660–ж. к.ж.).

1658 – Антуан Лаумет де Ла Мот, сьер де Кадиллак, француз изилдөөчү (1730–ж. к.ж.).

1696 – Жиованни Баттиста Тиеполо, италиялык сүрөтчү (1770–ж. к.ж.).

1703 – Василий Кириллович Третьяковский, орус акын (1768–ж. к.ж.).

1713 – Эдвард Корнваллис, англис аскер офицери (1776–ж. к.ж.).

1723 – Мэри Улуу Британиянын принцессасы(1773–ж. к.ж.).

1739 – Бенджамин Рагглс Вудбридж, америкалык дарыгер жана мамлекеттик ишмер (1819–ж. к.ж.).

1748 – Джонас C. Дриандер, швециялык ботаник (1810–ж. к.ж.).

1748 – Уильям Шилд, англис музыкант (1829–ж. к.ж.).

1750 – Жан–Батист Гаспар д'Аннсе де Виилоисон, француз классикалык илимпоз (1805–ж. к.ж.).

1751 – Ян Кртител Кучар, чех органист, композитор жана окутуучу (1829–ж. к.ж.).

1794 – Жак Бабинет, француз физик (1872–ж. к.ж.).

1794 – Роберт Купер Грир, америкалык укукчу АКШнын Жогорку Сотунун соту (1870–ж. к.ж.).

1814 – Вилгелм вон Гисебрехт, немис тарыхчы (1889–ж. к.ж.).

1817 – Остин Генри Лайард, англис археолог (1894–ж. к.ж.).

1853 – Говард Пил, америкалык жазуучу жана сүрөтчү (1911–ж. к.ж.).

1862 – Сигберт Тарраш, немис шахматист (1934–ж. к.ж.).

1870 – Франк Норрис, америкалык жазуучу (1902–ж. к.ж.).

1871 – Роза Люксембург, социалисттик революционер (1919–ж. к.ж.).

1874 – Генри Треверс, британиялык актер (1965–ж. к.ж.).

1879 – Сэр Уильям Беверидж, британиялык экономист (1963–ж. к.ж.).

1882 – Дора Марсден, британиялык редактор, жазуучу (1960–ж. к.ж.).

1883 – Мариус Барбиу, канадалык этнограф жана фольклорист (1969–ж. к.ж.).

1887 – Хейтор Вилла–Лобос, бразилиялык композитор (1959–ж. к.ж.).

1898 – Жоу Энлаи, КНРдин премьер–министри (1976–ж. к.ж.).

1908 – Ирвинг Фиске, америкалык жазуучу, драматург, (1990–ж. к.ж.).

1908 – Сэр Рекс Харрисон, англис актер (1990–ж. к.ж.).

1910 – Момофуко Андо, тайвань–жапон тез кесменин жана кесме кесесинин ойлоп табуучусу (2007–ж. к.ж.).

1915 – Лоурен Шварц, француз математик (2002–ж. к.ж.).

1918 – Милт Шмидт, канадалык шайба менен хоккей оюнчусу, машыктыруучу жана жетекчи.

1918 – Ред Стори, канадалык футбол оюнчусу жана шайба менен хоккейде рефери (2006–ж. к.ж.).

1918 – Джеймс Тобин, америкалык экономист, Нобел сыйлыгынын лауреаты (2002–ж. к.ж.).

1920 – Вирджиния Кристина, америкалык актриса (1996–ж. к.ж.).

1921 – Элмер Вало, америкалык бейсбол оюнчусу (1998–ж. к.ж.).

1922 – Джеймс Нобл, америкалык актер.

1922 – Пьер Паоло Пасолини, италиялык жазуучу жана режиссер (1975–ж. к.ж.).

1927 – Джек Касиди, америкалык актер (1976–ж. к.ж.).

1929 - Качкынбай Осмоналиев, Кыргыз Республикасынын эл жазуучусу (1996-ж. к.ж.).

1929 – Ж. B. Ленор, америкалык блюз гитарист жана ырчы–акын.

1930 – Джон Эшли, Улуттук хоккей лигасынын рефериси (2008–ж. к.ж.).

1930 – Дел Кренделл, америкалык бейсбол оюнчусу.

1931 – Фред Отон Аристид, француз комикс сүрөтчүсү.

1931 – Жан–Пол Росиилон, француз актер (2009–ж. к.ж.).

1933 – Жеф Эйгел, белгиялык баскетбол оюнчусу (2005–ж. к.ж.).

1933 – Костас Линоксилакис, грек футболист.

1933 – Томми Такер, америкалык блюз ырчысы жана пианист (1982–ж. к.ж.).

1934 – Дэниел Канеман, израилдик экономист, Нобел сыйлыгынын лауреаты.

1934 – Джеймс Б. Сиккинг, америкалык актер.

1935 – Филип K. Чэпмен, австралиялык астронавт жана илимпоз.

1935 – Пол Сенд, америкалык актер.

1936 – Канаан Банана, Зимбабвенин 1–президенти (2003–ж. к.ж.).

1936 – Дин Штоквелл, америкалык актер.

1937 – Олусигун Обасанжо, Нигериянын 5– жана 12–президенти.

1938 – Пол Эванс, америкалык ырчы жана акын.

1938 – Линн Маргулис, америкалык биолог (2011–ж. к.ж.).

1938 – Фред Уильямсон, америкалык футбол оюнчусу жана актер.

1939 – Саманта Эггар, англис актриса.

1939 – Пьер Винантс, белгиялык ашпозчу.

1942 – Фелипе Гонзалес, Испаниянын премьер–министри (1982–1996).

1942 – Майк Резник, америкалык илимий фантастика жазуучусу.

1943 – Билли Бекус, америкалык бокс күрөшчүсү.

1944 – Люцио Батисти, италиялык ырчы (1998–ж. к.ж.).

1944 – Питер Брендес, даниялык сүрөтчү.

1944 – Рой Гутмен, америкалык журналист, Пулитцер сыйлыгынын жеңүучүсү.

1946 – Ричард Белл, канадалык музыкант (2007–ж. к.ж.).

1946 – Мэм Фокс, австралиялык жазуучу.

1946 – Марри Хэд, британиялык актер жана ырчы.

1946 – Лова Мур, француз ырчы жана балерина.

1947 – Эдди Ходжес, америкалык актер жана ырчы.

1947 – Клода Роджерс, ирландиялык ырчы.

1947 – Кент Текулв, америкалык бейсбол оюнчусу.

1948 – Эдди Грант, гайаналык ырчы.

1948 – Ричард Хококс, англис дирижер.

1948 – Элайн Пейдж, англис ырчы жана актриса.

1948 – Пакуирри, испаниялык тореадор (1984–ж. к.ж.).

1949 – Лесзек Блазински, полшалык бокс күрөшчүсү (1992–ж. к.ж.).

1949 – Франц Йозеф Юнг, немис федералдык коргоо министри.

1950 – Том Рассел, америкалык ырчы/акын.

1951 – Датук Мохаммад Нор Халид, малазиялык мультипликатор.

1951 – Гиоргос Ниниос, грек актер.

1951 – Буркхард Сеглер, немис футболист.

1953 – Майкл Сэндел, америкалык философ.

1954 – Джек Стемп, америкалык үйлөмө аспаптар оркестринин композитору.

1954 – Марша Варфилд, америкалык актриса.

1955 – Пен Жилетт, америкалык фокусчу жана куудул.

1955 – Жульен Дрей, француз саясий ишмер.

1955 – Георгиос Папастамкос, грек саясий ишмер.

1956 – Адриана Барраза, мексикалык актриса.

1956 – Тина Мэри, америкалык ырчы (2010–ж. к.ж.).

1956 – Марко Паолини, италиялык сахна актеру жана жазуучу.

1957 – Марк Э. Смит, англис ырчы.

1957 – Рей Суарез, америкалык журналист жана жазуучу.

1958 – Энди Гибб, австралиялык ырчы (1988–ж. к.ж.).

1959 – Дэвид Фэри, америкалык теле– жазуучу жана өндүрүшчү.

1959 – Тсукаса Хожо, жапон манга сүрөтчүсү.

1959 – Вазген Саркисян, армян саясий ишмер жана Армениянын 7–премьер–министри (1999–ж. к.ж.).

1960 – Дэвид Тибет, англис музыкант.

1962 – Чарли жана Крейг Рейд, шотландиялык музыканттар.

1964 – Эгон Флед, немис футболист.

1966 – Боб Хэлкидис, канадалык хоккеист.

1966 – Майкл Ирвин, америкалык футбол оюнчусу.

1966 – Аасиф Мандви, америкалык актер жана куудул.

1968 – Гордон Бажнаи, венгриялык саясий ишмер.

1969 – Пол Блэкторн, британиялык актер.

1969 – Дэнни Кинг, британиялык жазуучу.

1969 – Моусса Саиб, алжирдик футболист.

1969 – МС Солаар, француз рэпер.

1970 – Майк Браун, америкалык баскетбол машыктыруучусу.

1970 – Джон Фрускианте, америкалык музыкант (Red Hot Chili Peppers).

1970 – Лиза Робин Келли, америкалык актриса.

1971 – Джеффри Хеммондс, америкалык бейсбол оюнчусу.

1971 – Юрий Лоуентал, америкалык актер жана жазуучу.

1971 – Скотт Мосьер, америкалык өндүрүшчү.

1972 – Брайен Грант, америкалык баскетбол оюнчусу.

1972 – Лука Турилли, италиялык музыкант.

1973 – Яннис Анастасиоу, грек футболист.

1973 – Риан Франклин, америкалык бейсбол оюнчусу.

1974 – Кевин Конолли, америкалык актер жана куудул.

1974 – Йенс Йеремиес, немис футболист.

1974 – Мэтт Лукас, англис куудул.

1974 – Ева Мендес, америкалык актриса.

1975 – Нелли Аркан, канадалык роман жазуучу (2009–ж. к.ж.).

1975 – Жолен Блэлок, америкалык актриса.

1975 – Лучано Бэрти, бразилиялык жарыш айдоочу.

1975 – Сашо Петровски, австралиялык футболист.

1975 – Ники Тейлор, америкалык модель.

1976 – Сарунас Йасикевикиус, литвалык баскетбол оюнчусу.

1976 – Пол Конерко, америкалык бейсбол оюнчусу.

1976 – Катерина Матсиоу, грек актриса.

1976 – Тим Силвиа, америкалык сүрөтчү.

1977 – Брайен Берард, америкалык шайба менен хоккей оюнчусу.

1977 – Майк МакДугал, америкалык бейсбол оюнчусу.

1977 – Уолли Сзербек, америкалык баскетбол оюнчусу.

1978 – Майк Гессмен, америкалык бейсбол оюнчусу.

1978 – Кимберли МакКуллоу, америкалык актриса.

1981 – Берет Жэкмен, канадалык шайба менен хоккей оюнчусу.

1981 – Пол Мартин, америкалык шайба менен хоккей оюнчусу.

1981 – Шуго Ошинари, жапон актер.

1981 – Андреас Уииг, норвегиялык сноубордер.

1982 – Дэниел Картер, Жаңы зеландиялык регби оюнчусу.

1982 – Жиоржио Палмас, италиялык модель.

1984 – Гийом Хорау, француз футболист.

1985 – Дэвид Маршалл, шотландиялык футболист.

1985 – Кеничи Мацуяма, жапон актер.

1985 – Брэд Миллс, америкалык бейсбол оюнчусу.

1986 – Мэтти Фриатт, англис футболист.

1986 – Кимберли Грин, австралиялык нетбол оюнчусу.

1987 – Анна Чакветадзе, орус теннис оюнчусу.

1988 – Тревор Карсон, Түндүк ирландиялык футболист.

1988 – Бйарни Витарссон, исландиялык футболист.

1989 – Стерлинг Найт, америкалык актер.

1989 – Джейк Ллойд, америкалык актер.

1990 – Алекс Смиттис, англис футболист.

1992 – Эрик Ламела, аргентиналык футболист.

Көз жумгандар

1534 – Антонио да Коррежжио, италиялык сүрөтчү (1489–ж. т.).

1592 – Майкл Кокси, фламандиялык сүрөтчү (1499–ж. т.).

1611 – Шимазу Йошихиса, жапон аскер башчысы жана самурай (1533–ж. т.).

1695 – Генри Вартон, англис жазуучу (1664–ж. т.).

1778 – Томас Арни, англис композитор (1710–ж. т.).

1815 – Франц антон Месмер, немис дарыгер жана астролог (1734–ж. т.).

1827 – Пьер–Симон Лаплас, француз математик (1749–ж. т.).

1827 – Алессандро Волта, италиялык физик (1745–ж. т.).

1829 – Жон Адамс, британиялык төнкөрүшчү (1766–ж. т.).

1849 – Дэвид Скотт, шотландиялык сүрөтчү (1806–ж. т.).

1876 – Мэри д'Агоулт, немис жазуучу (1805–ж. т.).

1893 – Ипполит Таин, француз тарыхчы (1828–ж. т.).

1895 – Николай Лесков, орус жазуучу (1831–ж. т.).

1895 – Генри Роулинсон, британиялык жоокер жана илимпоз (1810–ж. т.).

1907 – Фридрих Бласс, немис классикалык илимпоз (1843–ж. т.).

1925 – Йоган Йенсен, даниялык математик (1859–ж. т.).

1926 – Клемент Адер, француз авиация баштоочусу (1841–ж. т.).

1927 – Франц Мертенс, немис математик (1840–ж. т.).

1929 – Дэвид Дунбар Бюик, америкалык автомобиль өндүрүшүнүн жетекчиси (1854–ж. т.).

1944 – Макс Йакоб, француз акын жана жазуучу (1876–ж. т.).

1947 – Алфредо Каселла, италиялык композитор (1883–ж. т.).

1953 – Герман Ж. Манкевич, америкалык сценарист (1897–ж. т.).

1953 – Сергей Прокофьев, орус композитор, (1891–ж. т.).

1953 – Иосиф Сталин, Советтер Союзунун жетекчиси (1878–ж. т.).

1955 – Антанас Меркис, литвалык саясий ишмер (1888–ж. т.).

1963 – Пэтси Клин, америкалык ырчы (1932–ж. т.).

1963 – Хоукшау Хоукинс, америкалык ырчы (1921–ж. т.).

1965 – Чен Ченг, кытай саясий ишмер (1897–ж. т.).

1965 – Пепер Мартин, америкалык бейсбол оюнчусу (1904–ж. т.).

1966 – Анна Ахматова, орус акын (1889–ж. т.).

1967 – Жоржес Ваниер, канадалык саясий ишмер (1888–ж. т.).

1967 – Мохаммад Массадде, Иран премьер–министри (1882–ж. т.).

1974 – Билли де Вулф, америкалык актер (1907–ж. т.).

1974 – Сол Курок, америкалык импресарио (1888–ж. т.).

1980 – Жей Силверхилс, канадалык актер (1912–ж. т.).

1980 – Уинифред Вагнер, немис опера өндүрүшчүсү (1897).

1981 – Йип Харбург, америкалык акын (1896–ж. т.).

1982 – Жон Белуши, америкалык актер (1949–ж. т.).

1984 – Пьер Кочириау, француз органист жана композитор (1924–ж. т.).

1984 – Тито Гобби, италиялык баритон (1915–ж. т.).

1984 – Уильям Поуэлл, америкалык актер (1892–ж. т.).

1988 – Алберто Олмедо, аргентиналык куудул (1933–ж. т.).

1990 – Гэри Мерилл, америкалык киноактер (1915–ж. т.).

1993 – Сирил Коллард, француз жазуучу жана киноөндүрүшчү (1957–ж. т.).

1995 – Вивиан Стэншелл, англис музыкант (1943–ж. т.).

1996 – Йота Биссел, америкалык актер (1909–ж. т.).

1997 – Сэмм Синклер Бейкер, америкалык дарыгер жана жазуучу (1909–ж. т.).

1997 – Жан Древилл, француз режиссер (1906–ж. т.).

1999 – Ричард Кили, америкалык актер (1922–ж. т.).

2000 – Рена Дор, грек актриса жана ырчы (1917–ж. т.).

2004 – Уолт Горни, америкалык актер (1912–ж. т.).

2008 – Джозеф Вейзенбаум, америкалык информатика профессору (1923–ж. т.).

2011 - Эркин Рысбаев, кыргыз кинорежиссер (1955-ж. т.).

Майрамдар

Ак калпак күнү (Кыргызстан).

Бажы жетекчилеринин күнү (Вануату).

Дарак отургузуу Улуттук күнү (Иран).