Жаргак шым

Жаргак шым жука жана жеңил болгондуктан жылуу мезгилдерде, улут оюндарында кийилген. Жаргак шымды тигүү үчүн терини чылгый чагында жүнүн бычак менен алып, малмага салат. «Ашаткысын эринбей, Аярдык менен Каныкей, Жез челекке жаткырып»... (Манас). Ашаткыны боюна абдан сиңирип, ийленген анын ышкын түп, чүкүрү, эңгилчек сыяктуу өсүмдүктөрдүн тамырынан, сабагынан жана кабыгынан алынган кол боёктор менен боеп, жүзүнө чыгарышкан. Анын багелеги нукум-сөөмөй шара тилинип жасалат. Бычылган шымдын бөлүктөрүнүн тигиштерине чыйратылган кебез жиптен каттай «ыскыт» (милте, жээк) кынаптала коюлуп, тигиштери тиштетилип тигилет.

Муну, күндүн көзүн тийдирбей, кунтуйтуп каттырбай, табы менен иштетет. Жаргак шымга бышык кездемеден эки элидей көбөө коюлат. Шымдын багалегинин шара тилигинин эки өңүрү жана этигине көркөм оюмдун сайма көчөттөрүн түшүрүшкөн. Ал кооздуктар кездеме шым жана кемселге түшкөн көчөт-оюмдарга үндөшүп кетет. Аны көбүнчө ботонун жүнүнөн ипичке ийрип, чыйрак чыйратып, челдеп, түрдүү ыраңга боеп, ийне сайма аркылуу жүзөгө ашырат. Мындай шымды «кештелүү шым» деп айтат.

Маалыматтын булагы

Акматалиев Амантур Сейтаалы уулу. Кыргыздын кол өнөрчүлүгү. Бишкек 1996: ISBN — 5-655-00960-9(жеткиликсиз шилтеме)