Кыргыз киносу
| |
| Кыргыз керемети | |
Тасмалар:
| |
1941-жылдын 17-ноябры кыргыз киносунун жаралган күнү деп эсептелет. Бул күнү Совет элдик комитети “Фрунзе шаарында кинохроникалык студия курулсун” деген буйрук чыгарган. Кыргыз киносунун тарыхы 1942-ж. түзүлгөн көркөм, документалдык жана анимациялык тасмаларды өндүрүүчү "Кыргызфильм" киностудиясы менен тыгыз байланышкан. 1955-ж.- «Кыргызфильм» улуттук киностудиясынын базасында "Мосфильм" киностудиясынын режиссёру В.Пронин «Салтанат» көркөм фильмин тарткан. 1964-ж. «Кыргызфильм» киностудиясынын өз режиссеру М. Убукеев кыргыз киносундагы алгачкы кинотасма болуп эсептелген "Тайгак кечүү" толук метраждуу көркөм фильмин тарткан.
1960—1970-жж. «Кыргызфильмде» Чыңгыз Айтматовдун көптөгөн чыгармалары экрандаштырылган. Айтматовдун чыгармаларын тасмада чагылдыруудан Лариса Шепитько («Аптап» («Зной»)), Андрей Кончаловский («Биринчи мугалим» («Первый учитель»)) сыяктуу режиссерлор эмгек таржымалын башташкан. Кийинчерээк бул студияда кыргыздын белгилуу режиссёрлору: Болотбек Шамшиев («Караш-Караш», «Ак-Кеме», «Фудзиямага көтөрүлүү») жана Төлөмүш Океев («Кызыл алма», «Ак илбирстин тукуму») эмгектенишкен. 1972-ж.Болот Шамшиев «Ысык-Көлдүн кызгалдактары» аттуу тасмасын жарыкка чыгарган. Бул тасма «истерн» үлгүсүндөгү тасмалардын бири болуп эсептелет.
Киностудиянын тарыхынан
түзөтүү
- 1916 г. - кинематографта кыргыз элине байланыштуу алгачкы эскерүү.
- 1920 г. - Кыргызстандын территориясындагы алгачкы кино тартуулар. Режиссёр А.Терскийдин этнографиялык сюжеттери.
- 1923 г. - бийик тоолуу жердеги алгачкы документалдуу сюжеттер. Профессор Н. Корженевскийдин экспедициясы.
- 1925 г. - Режиссёр В. Полевойдун «Чёрная смерть» алгачкы маданий фильми.
- 1926 г. - Кыргызстандагы алгачкы кино өндүрүү боюнча ири долбоор. Долбоордун автору - М.Рышков.
- 1927г.- Кыргызстандын территориясында тартылган алгачкы толук метраждуу көркөм фильм - «Крытый фургон», режиссёру О. Фрелих. Экранга биринчи жолу кыргыз актрисасы А.Тюменбаева чыккан.
- 1928 г. - Режиссёр В. Шнейдеровдун алгачкы илимий-экспедициялык «Подножие смерти» фильми.
- 1936 г. - Режиссёр Г. Сатарованын «Киргизстан» алгачкы документалдуу тасмасы.
- 1937 г. - Режиссёр Ю. Васильчиковдун «Ай-Гуль» аттуу алгачкы балдар окуялуу фильми.
- 1937 г. - Фрунзеде «Союзкинохрониканын» Ташкент бөлүмүнүн корпунктунун ачылышы.
- 1940 г. - «Советская Киргизия» туруктуу киножурналы.
- 1941 г. - алгачкы жолу фильмдерди кыргыз тилине дубляждоо - «Чапаев», «Ленин в Октябре», «Тринадцать».
- 1941 г. - Фрунзе кинохроника студиясынын ачылышы.
- 1945 г.- «Манас» эпосу боюнча тартылган алгачкы толук метраждуу көркөм фильм - «Семетей, сын Манаса», режиссёру Г.Раппапорт. Аягына чыккан эмес.
Документалдык тасмалар
түзөтүүКыргыз киносу документалдык тасмалары менен да өтө таанымал. Альгимантас Видугирис, атактуу кыргыз документалисти, ошондой Динара Асанова Кыргызстанда гана эмес чет мамлекетте да өз тасмалары менен белгилүү болушкан. - экрандаштырылган .
Кыргыз режиссерлору
түзөтүү
Үч белгилүү ири кинорежиссёрлорду (Океев, Шамшиев, Видугирис) «Кыргызфильм» киностудиясынын өркүндөп өскөн убагы - «кыргыз керемети» феномени байланыштырып келет. Ошондой эле, кыргыз киноматографиясына Мелис Убукеев, Геннадий Базаров, Дооронбек Садырбаев,жаш муундардан: Актан Арым Кубатев, Эрнис Абдыжапаров, Нур Эген ж.б. да салымдарын кошкон.
Кыргыз актрисалары
түзөтүү
| Белгилүү актёрлор | |||
|---|---|---|---|
| Аты-жөнү | Ойногон тасмалар | ||
| Сабира Күмүшалиева | «Ак-кеме»,«Уркуя» | ||
| Таттыбүбү Турсунбаева | «Кызыл алма», «Уркуя»,«Мөөр» ж.б. | ||
| Бакен Кыдыкеева | «Саманчынын жолу»,«Муз жүрөк тууралуу уламыш» ж.б. | ||
| Дааркүл Күйүкова | «Ак-кеме»,«"Биринчи мугалим"» | ||
| Жамал Сейдакматова | «Улан», «Караш-Караш» | ||
Кыргыз актёрлору
түзөтүү
| Белгилүү актерлор | |||
|---|---|---|---|
| Аты-жөнү | Ойногон тасмалар | ||
| Муратбек Рыскулов | «Бакйдын жайыты», «Муз жүрөк тууралуу уламыш» | ||
| Сүймөнкул Чокморов | «Караш-Караш», «Кызыл алма», «Көк серек» ж.б. | ||
| Советбек Жумадылов | «Караш-Караш», «Акжолтой», «Акбара менен Ташчайнар» | ||
| Болотбек Бейшеналиев | «Ак-Мөөр»,«Биринчи мугалим» | ||
| Дүйшөнбек Байдөбөтөв | «Ильяс менен Асель», «Каныбек»«» | ||
Кызыктуу фактылар
түзөтүүРежиссёрлор көп убакта өз балдарын тасмаларга тартып келишкен. Мисалы, Б.Шамшиев «Ак-кемеде», «Ак-зынданда» сууда аккан ымыркай баланын жана кичинекй баланын ролдорун уулу аткарган. Сүймөнкул Чокморов тасмалардагы бардык кинотрюктарды өзү аткарган. Т.Океевдин «Махабат дастаны» Дүйшөмбү, Дамаск, Хива шаарларында жана Ысык-Көлдүн жээгинде тартылган.
Кыргыз кино казынасы
түзөтүү| Кыргыз кино казынасы | |||
|---|---|---|---|
| Жыл | Тасма | Режиссеру | |
| 1955 | Салтанат (Мосфильм менен бирдикте) | ||
| 1958 | Муз жүрөк тууралуу уламыш (Мосфильм менен бирдикте) | ||
| 1957 | Менин жаңылыштыгым | ||
| 1958 | Алыскы толоордо | ||
| 1959 | Чолпон-Таңкы жылдыз (Ленфильм менен бирдикте) | ||
| 1960 | Тянь-Шандын кызы | ||
| 1960 | Салиманын ыры | ||
| 1960 | Токтогул | ||
| 1961 | Ашуу | ||
| 1961 | Аптап (Зной) | Лариса Щепитько | |
| 1963 | Космонавттардын көчөсү | ||
| 1964 | Жоро | ||
| 1964 | Сыйынуу | ||
| 1964 | Тайгак кечүү (Трудная переправа) | М.Убукеев | |
| 1965 | Биринчи мугалим | А.Кончаловский | |
| 1965 | У каждого своя дорога | ||
| 1966 | Бакайдын жайыты (Небо нашего детства) | Т.Океев | |
| 1966 | Эң тилалчаак (Самая послушная) | ||
| 1967 | Саманчынын жолу (Материнское поле) | Г.Базаров | |
| 1968 | Жамиля | Ирина Поплавская | |
| 1969 | Ак-Мөөр | М.Убукеев | |
| 1969 | Караш-караш (Выстрел на перевале Караш) | Б.Шамшиев | |
| 1969 | Буктурма (Засада) | ||
| 1969 | Квартирант | ||
| 1970 | Бактылуу адамдын жоруктары (Это не беда) | ||
| 1972 | Ысык-Көлдүн кызгалдактары (Алые маки Иссык-Куля) | Б.Шамшиев | |
| 1972 | Уркуя (Отко таазим/Поклонись огню) | Т.Океев| | |
| 1972 | Көчө | Г.Базаров | |
| 1973 | Бурма | ||
| 1973 | Шаркыратма (Водопад) | ||
| 1973 | Көк серек (Лютый) | Т.Океев | |
| 1974 | Ташка баткан элестер (Улыбка на камне) | ||
| 1974 | Сүйүү жаңырыгы(Эхо любви) | Б.Шамшиев | |
| 1975 | Ак кеме (Белый пароход) | Б.Шамшиев | |
| 1975 | Кара-Кийикке жол (Дорога в Кара-Кийик) | ||
| 1975 | Кызыл алма (Красное яблоко) | Т.Океев | |
| 1976 | Айсулуунун талаасы (Поле Айсулуу) | ||
| 1977 | Каныбек | ||
| 1977 | Катачылык (Ошибка) | ||
| 1977 | Улан | Т.Океев | |
| 1978 | Квартет | ||
| 1979 | Анамат | ||
| 1979 | Процесс | Жали Сооданбек | |
| 1979 | Эрте жазда келген турналар (Ранние журавли) | Б.Шамшиев | |
| 1980 | Жазгы каникулдар (Весенние каникулы) | ||
| 1980 | Алтын күз (Золотая осень) | Т.Океев | |
| 1981 | Элеттик роман (Провинциальный роман) | М.Убукеев | |
| 1981 | Жылмаю (Улыбка) | ||
| 1982 | Лестница в доме с лифтом | А.Камчыбеков | |
| 1982 | Устакана (Мастерская) | ||
| 1982 | 13-ү небере (Тринадцатый внук) | ||
| 1983 | Бөрү зындан (Волчья яма) | Б.Шамшиев | |
| 1984 | Ак илбирстин тукуму (Потомок белого барса) | Т.Океев | |
| 1986 | Махабат дастаны (Миражи любви) | Т.Океев | |
| 1987 | Сошлись дороги | А.Сүйүндуков | |
| 1988 | Куугунтук (Преследование) | Т.Океев | |
| 1989 | Акыркы манасчы (Последний манасчы) | М.Убукеев | |
| 1989 | Токтогул.( Кербез. Неистовый беглец) | ||
| 1989 | Ногдаун | ||
| 1990 | Деңиз бойлоп жорткон ала дөбөт (Пегий пес, бегущий краем моря) | Т.Океев | |
| 1991 | Аномалия | ||
| 1991 | Ботокөз булак .(Буранный полустанок) | ||
| 1991 | Кошокчу | ||
| 1991 | Мен мындай жашагым келбейт.( Я не хочу так больше жить) | ||
| 1993 | Жамиля | ||
| 1995 | Манас Ааламы ( Вселенная Манаса) | ||
| 1998 | Бешкемпир | Актан Арым Кубат | |
| 2001 | Маймыл | Актан Арым Кубат | |
| 2002 | Айыл өкмөтү | Эрнест Абдыжапаров | |
| 2003 | Маңкурт | ||
| 2004 | Булут (Облако) | ||
| 2005 | Окуя | ||
| 2006 | Сүт | ||
| 2006 | Чек ара (Граница) | ||
| 2006 | Кышында (Зимой) | ||
| 2006 | Ата | ||
| 2007 | Петрарканы окуу (Чтение Петрарки) | ||
| 2007 | Боз Салкын | Э.Абдыжапаров | |
| 2008 | Белгисиз маршрут (Неизвестный маршрут) | Темир Бирназаров - | |
| 2009 | Бешик | - | |
| 2009 | Уурунун махабаты | Эрнест Абдыжапаров | |