Чөртөн
Чөртөн (түрк. çörten) же горгуй (фр. gargouille) — готика архитектурасында: көбүнчө гротеск (кээде көп фигуралуу сюжет) формасында айкелденген жана чатырдын ылдый жагындагы вертикалдуу беттерден агып чыккан сууларды эффективдүү агызып салуу үчүн арналган нуктун таш же металл чыга турган жери. Дубалга перпендикулярдуу катуу созулган чөртөн орто кылымдагы Батыштын көптөгөн ири имараттарынын силуэтинин эң мүнөздүү элементи, ошондой эле готикадагы эклектизмдин, модернизмдин жана арт-деконунун реминисценцияларындагы мотивдердин бири болуп саналат. көбүнчө кооздук үчүн гана.
Бул айрынтыдын дышоорумчулугу, анын адаттан тыш курамы (чындыгында жаткан айкео) жана готика чиркөөлөрүнүн борбордук мүсүндүк уюмдардынын доктриналык темасына ачык-айкын сюжеттик карама-каршылыгы чөртөндөрдүн «орто кылымдагы скульптурага» кызыгуусу оянгандан бери тарткан көңүлүн аныктаган. ” 19-кылымдын биринчи жарымында. Постклассикалык Европада бул майда архитектуралык элементтердин сүрөттөрү орто кылымдардагы феноменди чечмелөө үчүн да, азыркы цивилизациянын контекстинде ар кандай семантикалык салыштыруулар үчүн да суроо-талапка ээ болгон. 20-кылымда эле фантастикалык адабиятта жана кинодо, жалпысынан алардан кийин популярдуу маданиятта концепция структуранын функционалдык элементин эмес, скульптурада жасалган каармандын өзүн билдире баштагандай кайра каралып чыккан. таш, чатырдан суунун уюшкан агып чыгышын камсыз кылуу максатында да, бул функциянын сыртында да. Бул идеянын проекциясы чөртөн жана химера түшүнүктөрүн чаташтыруу, ошондой эле орто кылымдардагы Батыш Европа тератологиясынын системасында шайтан жандыктар-чөртөндөр (башкача айтканда - гаргойлдар), алардын сүрөттөрү бар экендиги жөнүндө жалган божомол. мисалы, каардуу рухтарды коркутуу үчүн имараттардын карниздерине коюлган имиш. Фантастикалык жанр үчүн моданын жайылышы менен күч алган бул семантикалык трансформациянын экстремалдык көрүнүштөрүндө скульптуралык прототиби менен кандайдыр бир байланыш элеси да жоголуп кетиши мүмкүн. Заманбап колдонууда гаргойл көбүнчө фантастикалык сүжеттерде пайда болгон жарым-антропоморфтук (көбүнчө канаттуу) жин жандыкты билдирет жана дененин деформациясы үчүн метафора катары колдонулушу мүмкүн.