Шаванн Эдуард

Шаванн Эдуард, толук аты-жөнү Эмманюэль-Эдуард Шаванн (фр. Emmanuel Édouard Chavannes). 5 октябрь 1865-ж., Лион — 20 январь 1918-ж., Париж. Француз археологу и синологу, «Коллеж де Франстын профессору (1893-ж. тартып).

Эдуард Шаванн.

Эдуард Шаванн атактуу кытай тарыхчысы Сыма Цяндын «Тарыхтар жыйнагынын» 130 бабынан 47син которгон. Котормо 1960-ж. ЮНЕСКО тарабынан кайрадан басылып чыккан. Анын окуучулары Поль Пеллио, Марсель Гранэ ж.б. кийинчерээк атактуу чыгыштаануучулар болуп калышкан. Эдуард Шаванн 16-к. бери карай христанчылыктын протестант динине терең сыйынган эски тектүү үй бүлөдө туулган. Энеси төрөттөн өлгөндөн соң, Эдуард Лозаннадагы чоң энесиникинде өсүп жетилет. Жогорку Нормалдуу мектепке келип киргенден кийин, кытайтаанууга кызыгуусу артат. Билим алгандан соң, 1889-ж. Пекинге дипломатиялык ишке жиберилген эле. Негизинен дипломатиялык түйшүккө көп көңүл бурбаган Эдуард Шаванн кытай тилин тырышчаактык менен үйрөнө баштаган. Өзгөчө, кытай тарыхынын династиялык жанрына негиз салган Сыма Цяндын чыгармаларына өзгөчө көңүл бөлгөн болучу. 1890-ж. «Тарыхый жыйнактын» 28-бабы алгачкы ирет журналга котормосу менен жарыяланат. 1890-ж. үй бүлө курат, ошол мезгилден тарта Кытайдын Хань династиясынын археологиялык эстеликтерине кызыгуусу артат. 1893-ж. Эдуард Шаванн Пекинде жүргөн мезгилде «Коллеж де Франстын» (Француз Колледжи) кытай тили жана адабияты кафедрасынын жетекчиси болуп дайындалат. Ага чейин бул кафедраны чыгыштаануучулар Абель-Ремюза, С.Жюльен ж.б. башкарган. 28 жаштагы профессор 1893-ж. университеттеги алгачкы дарсын окуган эле. 1895-ж. Сыма Цяндын «Тарыхый жыйнактарынын» биринчи тому жарыкка чыгат. Ошентип, 1901-ж. чейин бул тарыхый булактын 10 томдугу жарык көргөн болучу. 1895-ж. Шаванн Париждеги Азия коомунун окумуштуу-катчысы болуп дайындалат. Буддология, археологияга кызыгып, бир катар экспедицияларга катышат. Инь доорундагы «пал ачуучу сөөктөрдөн», Сыма Цяндын эмгегиндеги чагылдырылган айрым жер-суу аттарын чечмелеген.

Негизги эмгектери

1. Les Mémoires historiques de Se ma Ts’ien traduits et annotés par Édouard Chavannes, Professeur au Collège de France. Publication encouragée par la Société Asiatique.
2. Le Calendrier des Yn. — Journal asiatique, VIIIe sér., t. XVI, 1890, pp. 463 510.
3. Nouvelle note sur la Chronologie chinoise de l’an 238 à l’an 87 av. J.-C. (Journal asiatique., IXe sér., t. X, 1897, pp. 539 544).
4. Voyage des Pélerins bouddhistes. — L’itinéraire d’Ou Kong (751—790), traduit et annoté par MM. Sylvain Lévi et Édouard Chavannes. (Journal asiatique, IXe série, t. VI, 1895, pp. 341 384.)
5. Voyageurs chinois chez les Khitan et les Jou tchen. (Journal asiatique, mai-juin 1897, pp 377 442 ; mai-juin 1898, pp. 361 439).
6. Les Inscriptions de Wang Hiuen ts’e traduites par M. Cha¬vannes. (Journal asiatique, IXe sér., t. XV, 1900, pp. 332 341).
7. Rapport annuel fait à la Société asiatique dans la séance du 10 juin 1895 par M. Édouard Chavannes. (Journal asiatique, IXe sér., t. VI, 1895, pp. 40 217).
8. Notice sur Gabriel Devéria. (Journal asiatique, IXe sér., XIV, 1899, pp. 375—387).
9. Note préliminaire sur l’inscription de Kiu vong koan. Première partie. Les inscriptions chinoises et mongoles, par Éd. Chavannes. (Journal asiatique, IXe sér., t. IV, 1894, pp. 354 373).
10. Les Inscriptions des Ts’in. (Journal asiatique, IXe sér., t. I, 1893, pp. 473—521).
11. Une inscription du royaume de Nan Tchao. (Journal asiatique, IXe sér., t. XVI , 1900, pp. 381—450.)
12. Quatre Inscriptions du Yun nan (Mission du Commandant d’Ollone). (Journal asiatique, Xe sér., t. XIV, 1909, pp. 5 46).
13. Note additionnelle sur l’inscription de Che tcheng (971 p. C.) — (Journal asiatique, nov. déc. 1909, pp. 511—514).
14. Confucius. (Revue de Paris, 15 février 1903 , pp. 897 844.)
15. Le Dieu du Sol dans l’ancienne religion chi¬noise.
16. Les livres chinois avant l’invention du papier. Journal asiatique, Xe sér., t. V, 1905, pp. 5 77.
17. Un traité manichéen retrouvé en Chine traduit et annoté par MM. Éd. Chavannes et P. Pelliot. Journal asiatique,
18. Première partie : Xe sér., t. XVIII, 1911, pp. 499 617 ;
19. Deuxième partie : XIe sér., t. I, 1913, pp. 99 394.
20. Le T’ai Chan, Essai de monographie d’un Culte chinois. Appendice : Le Dieu du Sol dans la Chine antique, par Édouard Cha¬vannes. Paris, Ernest Leroux, 1910, in 8, pp. 591.
21. Le défilé de Long Men dans la province de Ho nan, par Édouard Chavannes. (Journal asiatique., IXe sér., t. XX, 1902, pp. 133 158).
22. Cinq cents Contes et Apologues extraits du Tripitaka chinois et traduits en français par Edouard Chavannes… Publiés sous les au¬spices de la Société Asiatique. — Paris, Ernest Letroux, 1910 1911 , 3 vol. in 8.
23. Quelques titres énigmatiques dans la hiérarchie ecclésiastique du Bouddhisme indien, par MM. Sylvain Lévi et Édouard Chavannes. (Journal asiatique, XIe sér., t. V, 1915, pp. 193 223).
24. Les seize Arhats Protecteurs de la Loi, par Sylvain Lévi et Édouard Chavannes. (Journal asiatique., XIe sér., t. VIII, 1916, pp. 5 50 et 189 304.)
25. La divination par l’écaille de tortue dans la haute antiquité chinoise d’après un livre de M. Lo Tchen yu). Journal asiatique, Xe sér., t. XVII, 1911, pp. 127—137.
26. Note . une amulette avec inscription en caractères Pe se pa. (Journal asiatique., IXe sér., t. IX, 1897, pp. 148 149 et 376.)
27. De l’expression des vœux dans l’art populaire chinois. (Journal asiatique, XIe sér., t. I, 1901, pp. 193 233).
28. Un faux archéologique chinois, par M. Édouard Chavannes. (Journal asiatique, Xe sér., t. XI, 1908, pp. 501—510) .
29. De quelques idées morales des Chinois, par Ed. Chavannes. (Asie .jr(mcaùe, Bull., avril juin 1917, pp. 85 88.)
30. Sûtra prononcé par le Buddha au sujet du roi Tchan t’o yue. (Journal asiatique, Mars Avril 1917, pp. 262 266.)

Колдонулган адабияттар

• О. Каратаев​ Орто Азия чөлкөмүн жана түрк дүйнөсүн изилдеген окумуштуулар. –Бишкек, 2015