Шумкар
| Алтай шумкары | |
| Илимий классификация | |
|---|---|
| дүйнөсү: | Жаныбарлар |
| тиби: | Хордалуулар |
| Subphylum: | Омурткалуулар |
| классы: | Канаттуулар |
| түркүмү: | Күндүзгү алгыр куштар |
| тукуму: | Шумкар сымалдуулар |
| уруусу: | Шумкарлар Falco cherrug altaicus (Menzbier, 1891) |
| түрү: | Ителги |
| түркүмчөсү: | Falco cherrug altaicus |
Кыргыз тилинде шумкар таанылган алгыр куш орус тилиндеги "кречет" (лат. Falco rusticolus) менен эмес Алтай шумкары (Falco cherrug altaicus) катары таанылган кушка дал келет (тактоо талап кылынат).[1]
Алтай шумкары - шумкарлардын эң ириси. Анын классификациясы талкууда. Шумкар ителгинин түрчөсү катары эсептелет. Алтай шумкары Борбордук Азия, Саян жана Алтай тоолорунда уялайт. Уялары көбүн учурларда ителги уялаган (Falco cherrug) аймактар менен дал келет. Алтай шумкарынын жашоо аймактарында шумкар (орус. кречет) (лат. Falco rusticolus) адатта уялабайт. Алтай шумкары ителги менен шумкардын (орус. кречет) (лат. Falco rusticolus) ортосунан чыккан түр болушу болжонот. Борбордук Азия элдеринде шумкарлар байыртан эле мүнүшкөрчүлүктө жогору бааланып келет. Ушундан улам Мадар элинин уламыштуу Турул кушу Алтай шумкары болушу болжонот.[2][3][4][5][6][7].
Алтай шумкарынын 3 түрчөсү бар: күрөң, бозомук, кызыл жондуу.
Түшүндүрмөлөр
түзөтүү- ↑ Алдашев А. А. "Биология терминдеринин жана айбанат аттарынын орусча-кыргызча сөздүгү". - Б.: «Кыргызстан - Сорос» фонду, 1998, ISBN 9967 - 11 - 027 - 9 Шумкарлар уруусуна кирген куштарды эсептегенде, кадимки шумкар - алтай шумкары деп аныкталган.
- ↑ Almásy Gy 1903. Vándor-utam Ázsia szívébe. (My Travels to the Heart of Asia -in Hungarian) Budapest, Természettudományi Könyvkiadó-vállalat.
- ↑ Ellis DH 1995. What is Falco altaicus Menzbier? Journal of Raptor Research,29, 15-25.
- ↑ Menzbier MA 1891. (1888—1893). Ornithologie du Turkestan et des pays adjacents (Partie No. -O. de la Mongolie, steppes Kirghiz, contree Aralo-Caspienne, partie superieure du bassin d’Oxus, Pamir). Vol. 12. Publiee par l’Auteur, Moscow, Russia.
- ↑ Orta J 1994. 57. Saker Falcon. In: del Hoyo J, Elliott A, Sargatal J (eds.): Handbook of Birds of the World, Volume 2: New World Vultures to Guineafowl: 273—274, plate 28. Lynx Edicions, Barcelona. ISBN 84-87334-15-6
- ↑ Potapov E, Sale R 2005. The Gyrfalcon. Poyser Species Monographs. A & C Black Publishers, London.
- ↑ Sushkin PP 1938. Birds of the Soviet Altai and adjacent parts of north-western Mongolia. Vol. 1. [In Russian.] Academy of Science of USSR Press, Moscow, Russia.
Адабият
түзөтүү- Кыргыз Совет Энциклопедиясы. Фрунзе, 1980. 6-том, 481-б.