Акунов Аалыбек

Акунов, Аалыбек (Aalybek Akunov; 10.03.1958) – белгилүү кыргыз саясат таануучусу, окумуштуу. Тарых жана саясат таануу илиминин доктору (2000), профессор (2001). Жусуп Баласагын атындагы Кыргыз Улуттук Университетинин (КУУ) мурдагы ректору, ага чейин - аталган университеттин институт директору (2010). Учурда Исхак Раззаков атындагы Кыргыз техникалык университетинин кафедра башчысы.

Кыскача өмүр баяны

Профессор Аалыбек Акунов, кыргыз тарыхчысы жана саясат таануучусу. Бишкек. 26.5.2009.

1958-жылы 10-мартта Кыргызстандын Нарын облусуна караштуу Кочкор районундагы Ак-Учук айлында туулган.

Атасы - Акун Кырбаш уулу Жаркынбай небереси Сатыкетегин (1903-1993), кыргыздын азык уруусунун козукуна уругунан. Бабаларынын бири - айтылуу Сатыке баатыр.

Энеси - Сайнакүл Иманалы кызы, азык уруусунун байкүчүк уругунан. Алар 1945-жылы баш кошкон, төрт эркек, эки кыздуу болушкан. Аалыбек - ортончусу.

Өзүнүн ата-теги тууралуу А.Акунов мындайча жазат:

"Мен, Акунов Аалыбек, Кочкор районунун Ак-Учук айылында «колхозчунун» үй-бүлөсүндө төрөлгөм. Атам – Кырбашев Акун (1903-ж. туулган) документи боюнча колхозго мүчө эмес эле… 1916-ж. Улуу үркүндө бардык жакын туугандарынан айрылган атам апасы жана чон апасы менен 1918-ж. Кытайдан мекенине - Кочкор жергесине - кайтып келет… Байдын тукумдары, Совет бийлигине душман делинип калган туугандары да куугунтукталып, Украина жана башка жерлерге айдалып, дайынсыз жок болушкан экен. Жашы жете элек деп атамды мекенинде калтырышканы менен, аны «кара тизмеге» алып, колхозго да кирбей калыптыр. Жада калса согушка да албай, «ишеним жок» катары 1943-ж. Кузбасс көмүр шахтасына жумушчу батальонго жөнөткөн экен".

Аалыбек Кыргызстандын Нарын облусуна караштуу Кочкор районундагы Ак-Учук айылынын орто мектебинде 1965-1975-жылдары таалим алып, мектепти ийгиликтүү аяктаган.

1976-1981-жылдары Кыргыз улуттук университетинин тарых факультетинде окуган.

Анын курсташтарынын арасында кийинчерээк илимпоз тарыхчы болгон Нарынбек Алымкулов, Мурат Кожобеков, Жамбила Самиева, Мухаммед Мытыев, философ Нур Саралаев, коомдук ишмерлер Чолпон Жакупова, Замира Акбагышева, ж.б. болгон.

1981-жылы КУУнун тарых факультетин кызыл диплом менен аяктаган.

Дипломдук иши "Манас" дастанын этнографиялык иликтөөгө арналган. Илимий жетекчиси - маркум этнограф, тарых илимдеринин кандидаты, доцент Какен Мамбеталиева болгон.

Кандидаттык диссертациясын 1991-жылы тарых илимдери боюнча, ал эми доктордук диссертациясын - 2000-жылы саясат таануу жана тарых адистиктери боюнча жактаган.

2002-жылы саясат таануу адистиги боюнча профессор наамын алды.

1981-82-жылдары Кыргыз улуттук энциклопедиясында "Бишкек (Фрунзе) шаарынын энциклопедиясын" жарыялоо тобунда редактор болуп иштеген.

Бишкек шаарындагы Жусуп Баласагын атындагы Кыргыз Улуттук Университетинде (мурдагы Кыргыз мамлекеттик университетинде) окутуучу, доцент, кафедра башчысы, институт директору кызматтарын аркалаган.

Кыргызстан жаш тарыхчылар жамаатынын мүчөсү болгон.

КУУдагы ишине айкалыштырып, 2000-2001-жылдары Европадагы Коопсуздук жана Кызматташтык Уюмунун (ЕККУнун) Бишкек академиясын негиздөө боюнча уюштуруучу топту жетектеген жана 2002-2004-жылдары анын алгачкы проректору болгон.

2010-жылы 26-октябрда Кыргызстандын президенти Роза Отунбаева койгон жардыкка ылайык Кыргыз улуттук университетинин ректору кызматына дайындалган. Ага чейин 2010-жылдын майынан тартып ректордук милдетти аткарып келген.

2010-жылы 7-апрелде элдик толкундоолор маалында ыңкылапчылар да аны КУУга ректор кылып көрсөтүшкөн, бирок 3 күндөн соң "бул кызматка мыйзамдуу келишим керек" деп өз ыктыяры менен ал кызматтан кеткен.

2011-жылы июлда КУУнун ректору кызматынан өкмөт башчынын буйругу менен алынган, бирок аны кызматтан алганда мыйзам бузууларга жол коюлгандыгы айтылып келет.

Ушул тапта (2015-жылдын февралына карата) Кыргызстандын сот бийлиги анын КУУнун ректору кызматынан алынышынын мыйзамдык жагдайларына байланыштуу ишти карап жатат.

Илимий ишмердиги

Какен Мамбеталиеванын 75 жылдык мааракесине арналган жыйын. Бишкек. 19.5.2012.

Кыргыз, орус, англис, поляк жана башка тилдерде жарыяланган бир катар илимий монографиялардын, окуу китептердин жана 300дөн ашуун ар кыл макалалардын автору.

Анын жетекчилиги астында саясат таануу жаатында 2 доктордук жана 17 кандидаттык диссертация жакталган.

Чыгармаларынын кыскача тизмеси

Акунов, Аалыбек. Кыргызстан эгемендик доорунда (1991–2021) / Жооптуу ред. проф. Т.К.Чоротегин. – 2-бас, тол. ж-а оңд. – Бишкек, “Калем” басмасы, 2021. – 1040 бет, жадыбал., сүрөт., карталар. – ISBN 978-9967-9308-7-2.
Акунов, Аалыбек. Кыргызстан эгемендик доорунда (1991–2017). – Бишкек: «Текник» ББ, 2017. – 594 б. – И.Раззаков атындагы КМТУ. – ISBN 978-9967-467-69-9.
Акунов Аалыбек. Развитие системы государственного управления Кыргызстана: организационно-функциональный анализ: Дис. ... д-ра ист. наук: 07.00.02, 23.00.02. - Бишкек, 2000. - 244 c.
Акунов, Аалыбек. "Манас" эпосу боюнча кыргыздардын үй бүлө жана нике мамилелери / Жооптуу ред. проф. Т.К.Чоротегин. – Бишкек, “Калем” басмасы, 2021.
Акунов Аалыбек. Развитие системы государственного управления Кыргызстана: организационно-функциональный анализ. - Бишкек, Элпек, 1999. — 268 с.

Башка эмгектери

Акунов А. Государственное управление Кыргызстана в транзитный период. — Бишкек, 1999. —268 с. 16,7 п.л.
Политическая история Кыргызстана. С древнейших времен до наших дней. Под ред. проф. Акунова А. Т. 1. Бишкек. 2001,320 с.
Политический Кыргызстан. Под. ред. проф. Акунова А. Бишкек 2001, 340 стр.
Kirgistan. Historia – społeczeństwo – polityka / Tadeusz Bodio (red.). – Warszawa, 2004. Dom Wydawniczy ELIPSA. - Кыргызстан: Тарых, коом, саясат / Проф. Т. Бодио менен проф. А.Акуновдун редакторлугу астында. - Варшава, 2004. - 896 бет. – поляк тилинде. – Кыскача мазмуну англис, немис, орус, кыргыз тилдеринде. Кыргызстан: История,общество,политика.Под. ред. проф. Т.Бодио и. проф. Акунова. А. - Варшава, 2004, 896 стр. - На польском языке. Резюме на англ., немец., русск., кырг. языках.
Акунов А. (ред). Саясат таануу: Энциклопедиялык окуу куралы / Жооптуу редактор Аалыбек Акунов. - Б.: Кыргыз энцикл. Башкы ред., 2004. - 400 бет. - ISBN 9967-14-011-9. - [Мамлекеттик тил жана Энциклопедия борбору; КР Билим берүү министрлиги; Жусуп Баласагын атындагы КУУ.].
Акунов А., Ожукеева И., Прытков В.,. Права человека и демократия. Уч. пос. для преподавателей и студентов.- Бишкек, 1996.—10 п.л. (5 п.л.-авторское участие)
Акунов А., Ожукеева Т., Байболов К. Политология. Кыскача создук. — Бишкек, 1996. — 401 б. 25 п.л. (15 пл. - авторское участие).
Акунов А., Машанов М.С. Политический плюрализм. Политические партии и партийные системы. // Политология, политика и современность. Уч. пос. - Бишкек: "Элпек", 1997. — 15 п.л. (2,2 п.л. - авторское участие).
Акунов А.,Ибраева В.Адам укуктары. Уч. пос. — Бишкек: "Элпек", 1998. - 256 б. 16 п.л. (8 п.л. - авторское участие)
Акунов А., Киютин В.Г., Прытков В.Г., Токтомышев С.Ж. Постсоветский Кыргызстан глазами зарубежных политологов. — Бишкек: Элпек, 1998. — 152 с. 9,5 пл. (2,5 п.л. - авторское участие)
Акунов А.А., Кангелдиев А.Н., Мамбеталиева Г.С. Политология: Окуу китеби. – Б.: Текник, 2015. – 357 б. – И.Раззаков атындагы КМТУ. – ISBN 978-9967-467-19-4.
Акунов А.А.ПрытковВ.Г.Права человека.- Бишкек, 1998. -84 с. 5,2 п.л.(2,6 пл. - авторское участие)
Акунов А.А., Ибраева B.C. Адам укуктары жана демократия. — Бишкек, 1998. — 84 с. 5,2 п.л. (2,6 п.л. - авторское участие)
Акунов А.,Как победит ьнавыборах. 2-е издание — Бишкек, 1995. — 5 п.л. (4 п.л. – авторское участие).
История Иссык-Кульской области.// "Иссык-Кульская область",Энциклопедия, - Бишкек , 1996. —4 п.л. (1,3 ал. - авторское участие)
Акунов А. А. Информационное сопровождение избирательной кампании.- Бишкек, 1999. —140 с. 8,7 п. л.
Акунов А. Пособие для кандидата в депутаты (Организация избирательной кампании) — Бишкек, 1999. — 140 с. 8,7 п. л.
Акунов А. Макалалар топтому – Караныз: Кыргызстан: Энциклопедия, Бишкек, 2001, 544б.
Акунов А. Макалалар топтому – Караныз: «Кыргызстан»: Улуттук энциклопедия, 1 – том, Бишкек, 2006ж, 688 бет.

Макалалары

19.АкуновА. На пути к независимости. См. Ж. стр. 20-36. «Политика и общество » 3-4 (14-15) Бишкек 2003г.
20.АкуновА.Кыргызстан:Взгляд из Европы “Политика и общество” № 3-4 (14-15)., Бишкек 2003г. Стр. 200 - 205.
21. Многопартийные системы как условия демократического развития общества. Объем: 1,0 пл., Вестник КГНУ, выпуск 3, серия /"Общественные науки" — Бишкек, 1995
22.АкуновА.Макалалар топтому – Караныз: Кыргызстан: Энциклопедия, Бишкек, 2001, 544б.
23. Акунов А. Макалалар топтому Караныз: «Кыргызстан»: Улуттук энциклопедия, 1 – том, Бишкек, 2006ж, 688 бет.
24. Политические партии и избирательные системы и их взаимосвязь. Объем: -0,5 п. л., "Эхо науки" Известия HAH КР. №3 -4, — Бишкек, 1995.
23. Становление политической системы в Кыргызстане. Объем: 0,2 пл., Материалы научно-теоретической конференции "Построение гражданского общества"—Бишкек, 1996.
24. Многопартийность и демократия в КР (историко-политологический анализ). Объем: 1,0 пл., Сб. статей Фонда "Сорос-Кыргызстан", выпуск 1.- Бишкек, 1996. — С.10-21.
25. Вопросы этнических меньшинств в программах и действиях политических партий Кыргызстана. Объем: 0,6 пл., Вестник КГНУ, выпуск 3, серия "Общественные науки" — Бишкек, 1997. —С. 27-29.
26. Роль подготовки и переподготовки госслужащих в реформировании государственного управления в КР. Объем: 0,6 пл. Сб., статей "Молодые ученые в решении современных проблем наук" — Бишкек, 1997. 27. Критерии анализа функционирования государственной службы в КР. Объем: 0,4 п.л. В сб. статей "Социально-экономические и правовые проблемы на современном этапе"—Бишкек, 1997.
28. "Multy-party system in the Kyrgyz Republic".The Central Asian Post, April 1997, #15,16. Объем: 1,0 п.л.
29. К вопросу реформирования местного самоуправления и местной государственной администрации в Кыргызстане.Объем:0,8п.л./0,4п. л. авторское участие. Научно-практическая конференция "Человеческий аспект и экономико-правовые основы" —- Бишкек, 1998.
30. О переподготовке кадров государственной службы в КР.Объем 0,5 пл. В кн.: "Материалы международной научно-практической конференции "Проблемы реализации программы кадры XXI века"— Бишкек, 1998.— ,С. 77-84.
31. К вопросу определения понятия "государственный служащий". Зарубежный опыт. Обьем: 0,5 п. л. В кн.: "Материалы международной научно-практической конференции "Проблемы реализации программы кадры XXI века". —Бишкек, 1998 — С. 14-21.
32. К вопросу образования в области прав человека. //Наука и новая технология, №4, Объем: 1 пл. — Бишкек, 1998.— С. 181-184.
33. Политические партии Кыргызстана (на нем. языке).— Бонн. //Vostoc. 1998. июнь. 1 пл.
34. Проблемы реформы государственной и муниципальной службы в Кыргызстане. В соавт. Прытков В.Г. Вестник КазГНУ, Серия «Политология», №1,1998 г. — С.78-81.
35. Методика преподавания курса права человека и демократия. Объем: 0,8 п.л., Материалы международного семинара преподавателей политологии. – Бишкек, 1996. – С. 60-71.
36. Программа курса «Права человека и демократия» для вузов.Объем: 2,2 п.л.-Бишкек, 1997.-23с.
37. Изучение международных документов по правам человека.Объем: 0,4 п. л. В сб. «Проблемы методики и методологии преподавания курсов», «Права человека и демократии» и «Политологии»- Бишкек,1997-С. 9-12.
38. Неправительственные правозащитные организации Кыргызстана. Объем: 0,5 п.л., Там же.- С.65-67.
39. Реформирование государственной службы: опыт развитых стран. Объем: 0,4 п.л. Там же. 40. Конституционные основы местного самоуправления и местной госадминистрации в Кыргызстане. Объем: 0,4 п.л. Там же.
41. Манас эпосундагы өсүүнүн кээ бир ыкмалары. (Некоторые приемы роста по эпосу “Манас”). Объем: 0,1 п. л., тезисы докладов научной конференции, посвященный 60-летию КГНУ –Бишкек,1993.
42. Реформирование государственной службы: опыт развитых стран. В соавт. С Аджигуловой Г. Вестник КГНУ. Спец. Выпуск. Серия « Гуманитарно-экономические науки». Ч. П. – Бишкек,1998 г. – С. 30-35. 43. Конституционные основы местного самоуправления и местной госадминистрации в КР. В соавт. С Ашакеевой Г. Вестник КГНУ. Спец. Выпуск. Серия « Гуманитарно-экономические науки». Ч. П. Бишкек,1998 г. – С.35-41.
44. Государственная служба в Кыргызской Республике: вопросы формирования и организации. В кн. « Экономико-правовые и образовательные реформы и их влияние на эволюцию сознания общества». –Бишкек,1999 г.
45. Набор и обучение государственных служащих ( Опыт Великобритании). Объем: 0,6 п. л., КГНУ ИИМОП сб. научных докладов международной научной конференции « Современные технологии образования в высшей школе – Бишкек, 1999 г. – С. 73-81.
46. Национальный план действий по образованию в области прав человека и его основные принципы. Объем: 0,4 п. л., КГНУ ИИМОП сб. научных докладов международной научной конференции « Современные технологии образования в высшей школе» - Бишкек, 1999 г. –С. 122-127.
47. Опыт развитых стран в сфере подготовки и переподготовки государственных служащих. Объем: 0,8 п. л. 0,4 п. л. Авторское участие.
сб. научных докладов международной научной конференции « Современные технологии образования в высшей школе»- Бишкек,1999 г. - С. 93-102.
48. Рецензия на книгу А. Койчуева «Национально – территориальные размежевания в Ферганской долине » (1924 – 1927г.г) В журнале «Политика и общество» Бишкек, 2001 г. №3(7), с. 141 – 147.
49. Акунов А. Как быть лучшим экспертом по госуправлению.См. Ж. «Политика и общество» Бишкек, 2001г., № 4 (8) с. 134-140.
50. Организационно – функциональный анализ правительственных структур в Кыргызстане .См. Ж. «Политика и общество», Бишкек,2000 №34, с. 25-43.
51. Партийные коалиции: возможность и перспективы.См. Ж. «Политика и общество», Бишкек, 2000г., №1 с. 10-15.
52. Акунов А. Пятилетия со дня образования Института государственного управления и социальных исследований КГНУ.См. Ж. «Политика и общество», Бишкек, 2001г., №1 (5) с. 14-24.
53. Акунов А. Мамбеталиева Г.С. К вопросу о связях между политикой и правом. См. Ж. «Право и политика», Бишкек , 2008г., № 1., с. 79-85.

Адабият тизмеси

Асанов У.А., Джуманазарова А.З., Чоротегин Т.К. Кыргызская наука в лицах. - Бишкек: Главная редакция Кыргызской энциклопедии, 2002.
Чоротегин Т., Молдокасымов К. Кыргыздардын жана Кыргызстандын кыскача тарыхы: (Байыркы замандан тартып бүгүнкү күнгө чейин): Тарыхты окуп үйрөнүүчүлөр үчүн. – Бишкек, 2000. – (Краткая история кыргызов и Кыргызстана. На кыргызском языке). (ISBN 9967-00-001-5). – 160 стр.