Аял ишкерлер

Аял ишкерлер — Ишкананы башкарган жана өзгөчө бизнести уюштурган аялдар.Америка Кошмо Штаттарында 20-жана 21-кылымдын ичинде аялдардын ишкердиги тынымсыз өсүп, 1997-жылдан бери аялдардын бизнеси 5% га өскөн .Бул өсүш Коко Шанель, Дайан Хендрикс, Мег Уитман жана Опра Уинфри сыяктуу өз алдынча бай аялдардын пайда болушуна шарт түзгөн.

Америкалык ишкер, телеалпаруучу жана медиа жетекчи Опра Уинфри 2013-жылы АКШнын президенти Барак Обамадан "Президенттик Эркиндик медалын" алууда.

Финдик ишкер Арми Ратиа (1912–1979), Маримекко текстиль жана үй жасалгалоо компаниясынын негиздөөчүсү

Бизнестеги аялдар (women in business) деген сөз айкаштары, соода, бизнес жана ишкердик чөйрөсүндө лидерлик ролдордогу аялдардын тарыхый четтетилишине көңүл бурат. Бүгүнкү күндө бул фраза аялдардын бизнеске катышуусун жогорулатууну жактап, жумушчу күчүн жана идеялардын өнүгүшүнө салым кошкондорду диверсификациялоону көздөйт. Мурдагыга салыштырмалуу аялдардын корпоративдик лидерлик жана ишкердик ролдорунда адилеттүү бөлүштүрүлүшү байкалууда.

Аялдардын бизнеске катышуусун жогорулатуу бизнести өнүктүрүүдө, идеяларда жана өнүмдөрдү диверсификациялоо үчүн маанилүү. Катышуу ошондой эле аялдарга жана алардын социалдык чөйрөсүнө оң таасирин тийгизген социалдык тармактарды жана колдоону өнүктүрүүгө түрткү берет.

Бизнестеги аялдардын абалы дүйнө жүзү боюнча бир топ айырмаланат. American Express тапшырган "Аялдарга таандык ишканалардын 2018-жылдагы абалы боюнча отчетуна" ылайык, аялдарга таандык ишканалардын саны 1972-жылдан бери дээрлик 3000% га өскөн. Коом аялдарды бизнесте алдыга жылдыруу үчүн олуттуу ийгиликтерге жетишкенине карабастан, дагы эле карьералык багыт берүү, үй-бүлөгө берилгендик, сексуалдык дискриминация, адекваттуу капиталдын жетишсиздиги, адекваттуу билимдин жоктугу жана технологияларды колдонуу боюнча окутуунун жетишсиздиги бар. Аялдар эркектерге караганда өздөрүнүн социалдык жана саясий чөйрөсүнөн көбүрөөк чектелет.

Өнүккөн өлкөлөрдө да, өнүгүп келе жаткан өлкөлөрдө да ишкер катары аялдардын саны өсүүдө жана улуттук өкмөттөр бул практикага барган сайын көбүрөөк көңүл буруп жатышат.

Корпоративдик жетекчиликте аялдар

2014-жылга карата абал боюнча, 22 000 дүйнөлүк фирманын дээрлик 60%да директорлор кеңешинин бир да аял мүчөсү болгон эмес, жарымынан бир аз көбүндө C-Suite менеджери аял болгон жана 5%дан азында башкы директор аял болгон. Бирок, ар кайсы өлкөлөрдө олуттуу айырмачылыктар бар: Норвегия, Латвия, Болгария жана Словенияда жогорку даражалуу жетекчилерде жана директорлор кеңешинин мүчөлөрүндө кеминде 20% аялдар өкүлчүлүккө ээ болсо, Японияда директорлор кеңешинин мүчөлөрүндө 2% гана аял өкүлү болгон.

Ишкер аялдар

Аял ишкерлер планетадагы эң тез өнүгүп келе жаткан бизнес адамы болуп саналат. Аялдардын ишкердиги Global Entrepreneurship Monitor изилдөө долбооруна кирген 59 экономикада бойго жеткен аялдардын 1,5 пайызынан 45,4 пайызына чейин өзгөрөт. Өнүгүп келе жаткан экономикаларда аялдардын ишкердик активдүүлүгү эң жогору болгонуна карабастан (45,5 пайыз), бардык ишкер аялдардын үлүшү экономикалар арасында олуттуу айырмаланат: Корея Республикасындагы 16 пайыздан Ганадагы 55 пайызга чейин. Анын үстүнө, көптөгөн өнүгүп келе жаткан экономикаларда аялдар эркектерге караганда бизнести тезирээк баштап, жумуш орундарын түзүүгө жана экономикалык өсүшкө олуттуу салым кошуп жатышат. Аялдар туруктуулукка басым жасаган бизнести башташат.

Аял ишкерлер туш болгон тоскоолдуктар

Ишкер аялдардын экономикалык өсүшкө, жумуштуулуктун өсүшүнө жана социалдык чыңалуунун басаңдашына оң таасирин көрсөтүшөт. Ишкер аялдардын потенциалын жакшыраак пайдалануу (алардын бизнеске эркектерге салыштырмалуу деңгээлде катышуусу тууралуу) көпчүлүк өлкөлөрдө ички дүң продукцияны 20%дан ашык көбөйтүүгө мүмкүндүк берет.  Аялдар тарабынан түзүлгөн ишканалар тарабынан жүзөгө ашырылуучу товарларды өндүрүүнү жана кызмат көрсөтүүлөрдү олуттуу көбөйтүү маселеси мындай ишмердүүлүктүн өзгөчөлүктөрүн жана алардын эркектердин ишкердигинен айырмасын түшүнүүнү талап кылат. Аялдардын ички дүң продукцияга кошкон салымын жогорулатуу боюнча чараларды иштеп чыгуу жана аялдар менен эркектерге таандык ишканалардын санындагы айырманы (гендердик ажырым) азайтуу үчүн аялдардын ишмердүүлүгүнө байланышкан маселелердин кеңири чөйрөсүн изилдөө зарыл.

Ишкер аялдар өз бизнесин ачууда жана жүргүзүүдө эркек ишкерлерге караганда көбүрөөк кыйынчылыктарга туш болушат. Мындай көйгөйлөр көпчүлүк өлкөлөр үчүн мүнөздүү, бул өнүгүп келе жаткан өлкөлөрдө да, экономикалык жактан өнүккөн өлкөлөрдө да айтылат. Ишкер аялдардын көйгөйлөрүнүн арасында объективдүү жана субъективдүү көйгөйлөр бар. Объективдүү көйгөйлөр ишкердик менен жеке жашоонун, анын ичинде бала багуу, үй-бүлөлүк жана үй тиричилик милдеттердин ортосундагы тең салмактуулукка жетишүүдөгү кыйынчылыктардан келип чыгат. Ишкер аялдардын өз бизнесин ачууда туш болгон негизги көйгөйлөрү каржы, маалыматтын жетишсиздиги, бизнести жүргүзүү жана башкаруу боюнча билиминин жетишсиздиги, ошондой эле үй-бүлөдөгү жана жумуштагы күнүмдүк иштерди координациялоо көйгөйү болгон. Күнүмдүк ишмердүүлүгүндө ишкер аялдар жумуш менен жеке жашоонун ортосундагы тең салмактуулукту, ошондой эле жеке өсүү жана кесиптик өнүгүү үчүн убакыттын жетишсиздигинен жапа чегип, аны баланстоого умтулушат. Өз кезегинде финансылык, укуктук сабаттуулуктун төмөндүгү жана ишкердик көндүмдөрдүн жетишсиздиги өзүн төмөн баалоо менен айкалышып, ошондой эле аялдардын ишкердигин өнүктүрүүнү колдоонун комплекстүү тутумунун жоктугу аялдардын ишкердигинин сандык, сапаттык өсүшүнө жана мамлекеттик органдар, финансы институттары менен өз ара аракеттенүүгө тоскоол болууда.

Европа реконструкциялоо жана өнүктүрүү банкы изилдөөсүнө ылайык, лидер аялдардын көбү кесипкөй консультанттар менен насаатчылардын жетишсиздигин айтышат, бул алардын компанияларынын өсүшүн чектейт. Мындан тышкары бизнести жаңы баштаган ишканалар үчүн кеңештердин, насаатчылыктын жана окутуунун болушу дагы эле региондор боюнча бирдей эмес бөлүштүрүлгөн, бирок кошумча нарк жогору болгон ишканалар чөйрөсүндө да жетишсиз. Ошону менен бирге аялдардын ишкердигин өнүктүрүүнүн негизги көйгөйлөрүн төмөнкүчө бөлүп көрсөтүүгө болот:

1. Аялдардын ишкердигинин бирдиктүү аныктамасынын жоктугу;
2. Аялдардын ишкердигинин экономикага кошкон салымы боюнча гендердик бөлүштүрүлгөн маалыматтардын жоктугу;
3. Бизнестин инфраструктурасы жетишсиз өнүккөн;
4. Кызыкдар тараптардын ортосунда чакан жана орто бизнес саясатын баалоо жана мониторинг жүргүзүү үчүн расмий координациялоо платформасынын жоктугу;
5. Рынокко кирүүгө жана кошумча нарк чынжырларына кирүү үчүн стимулдардын жана мамлекеттик колдоонун жоктугу.

Гендердик стереотиптер

Бүгүнкү күндө аялдардын ишкердигин өнүктүрүүдөгү негизги тоскоолдук – бул аялдар дайыма жеңүүгө тийиш болгон гендердик стереотиптер деп аташат. Мындан тышкары бардык сурамжыланган аялдардын пикири боюнча, аялдардын бизнесинин өнүгүшүнө «объективдүү кыйынчылыктар» тоскоолдук кылат, бул аялдарга ишкердикте эркектер менен атаандашууга эки эселенген жүк: үй-бүлө жана жумушту бирге алып кетүү тоскоол болууда.

Кыргыз Республикасынын Улуттук статистикалык комитетинин маалыматы боюнча, аялдар күнүнө орто эсеп менен 4 саат 30 мүнөттү үй жумуштарына арнап, убактысынын 18,8%ын жумшашат. Эркектер үчүн бул нерсе 6,5%дан ашпайт. Натыйжада аялдар эркектерге салыштырмалуу үй жумуштарына 3 эсе, балдарды тарбиялоого 2 эсе көп убакыт коротушат. Бул эки эселенген абал аялдарды эс алуу мүмкүнчүлүгүнөн ажыратып, ден соолугуна коркунуч келтирет.

Ишкердик менен алектенген аялдар күйөөсүнөн, балдарынан, жакындарынан керектүү колдоону ала алышпайт. Микроишкерлик – бул аялдар үчүн кошумча киреше табуу мүмкүнчүлүгү болуп саналат жана аны мезгил-мезгили менен колдонот. Аялдар бизнести жүргүзүүгө убакыттын жоктугунан (24%), ошондой эле үй-бүлөгө жана балдарга кам көрүү муктаждыгынан (14%) бизнесин жабууга мажбур болушат, бул эркектерге караганда 1,7 эсе көп.

Баштапкы капитал жетишсиздиги

Баштапкы капиталдын жетишсиздиги бизнес ачкан аялдар үчүн негизги тоскоолдук болуп саналат. Ошол эле учурда коммерциялык банктар өздөрү жалпысынан чакан жана орто бизнести насыялоого жетиштүү көңүл бурбай жатышат, бул микрофинансылык уюмдарга ишкер аялдардын кайрылууларынын көбөйүшүнө алып келүүдө. Микрофинансы уюмдары насыя алуу үчүн чогултулууга тийиш болгон документтердин пакетине төмөнкү талаптарды коюшат. Аялдарга берилген микрокредиттердин басымдуу бөлүгү ишкердик үчүн пайдаланылган: айыл чарбасын (28,72%), соода жана коммерцияны (15,38%) жана тейлөө чөйрөсүн (10,2%) өнүктүрүүгө багытталган. Бирок микрофинансылык уюмдар аялдардын ишкердигинин өнүгүшүнө жана өсүшүнө жалпысынан зыянын тийгизе турган жогору пайыздык чендерди коюшат. Жогорку пайыздык үстөктөр ишкерлерди каржылоонун башка булактарын издөөгө мажбурлайт, натыйжада 31,8%ы жакындарына, 15,8%ы досторуна жана 6,9%ы кредиторлорго кайрылышкан.

Бир катар изилдөөлөргө ылайык, Кыргыз Республикасындагы эл аралык уюмдар каржы тармагында аялдардын мүмкүнчүлүктөрү чектелгендигин белгилешет. Бул жагдай биринчи кезекте банктар тарабынан ишкер аялдардын муктаждыктарын жана алардын жагымдуу кардар сегменти катары потенциалын түшүнбөгөндүктөн, ошондой эле рынокто «аялдардын банк иши» негизинен микрофинансылоо жолу менен чечилиши керек деген жаңылыш түшүнүк менен шартталган.

Каржылык чектөөлөр көбүнчө күрөөгө негизделген кредиттөөнүн салттуу мамилеси менен көбүрөөк байкалат. Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы тарабынан күрөөгө коюлган жогорку талаптар белгиленген. Анда кредиттик портфелдерди тобокелдиктин деңгээли боюнча “жөнөкөй” активдер катары классификациялоо үчүн кредиттик каражаттар кредиттин суммасынын 120%дан кем эмес күрөө менен камсыз болушун талап кылат. Бирок, чындыгында, коммерциялык банктардын күрөөгө койгон талаптары бир топ жогору. Европа реконструкциялоо жана өнүктүрүү банкынын изилдөөсүнө ылайык, чакан жана орто ишкердиктин 40%-50%га жакыны күрөөгө өтө жогору талаптардан улам каржылоого мүмкүнчүлүгү жок.

Кыргызстанда кыймылсыз мүлктүн 29%ы гана аялдарга катталган. Активдердин басымдуу бөлүгү үй-бүлөнүн эркек мүчөлөрүнө катталган жана аялдардын үй-бүлөлүк мүлктү пайдалануу укуктарынын жалпы чектелишинен улам аялдардын насыя алуу мүмкүнчүлүгүнүн да чектелишине алып келет. Муну аялдардын жерди пайдаланууга жана жерге кирбеген активдерге, көзөмөлгө жана менчикке мүмкүнчүлүгү чектелгендиги боюнча Дүйнөлүк экономикалык форумдун рейтингинин жыйынтыктары тастыктайт. Аялдардын экономиканын өндүрүмдүүлүгү төмөн сегменттеринде көбүрөөк тартылгандыгынан, жерге жана мүлккө болгон укуктун жоктугу, күрөөнү камсыздай албагандыктан, ошондой эле күрөөнүн, кепилдиктердин, камсыздандыруунун альтернативдик түрлөрүн колдонууга мүмкүндүк берүүчү өзгөчө шарттары бар атайын финансылык продуктулардын жоктугу аялдардын бизнесин каржылоонун чектелүү болушуна алып келет.

Күрөөгө коюлган чектөөлөрдү жеңилдетүү максатында «Гарантийный фонд» ААКсы түзүлүп, 2019-жылдын жыйынтыгы боюнча, 921 миллион сом суммасында 946 кепилдик берилген, анын ичинен 55%ы сандык жана 26%ы ишкер аялдарга бөлүнгөн. Анын кредиттик портфели акыркы 1-2 жылдын ичинде өскөнүнө карабастан, чакан жана орто бизнестин каржылоого жеткиликтүүлүгүн камсыздоого чоң таасирин тийгизүү үчүн ал дагы деле анча деле мааанилүү эмес бойдон калууда.

Кыргызстанда аял ишкердиги

Аял ишкердигинин экономикалык таасири

Кыргыз Республикасында ишкер аялдар өлкөдөгү кичи жана орто бизнестердин кыймылдаткыч күчү экенин адистер баса белгилеп келишет. Чоң бизнес чөйрөсүндө алардын саны дале аз. Алсак, текстиль тармагында жүз элүү миңге жакын аял эмгектенет.

Байкоочулардын айтымында, аялдардын бизнестеги орду чоң. Советтер Союзу урагандан кийин өлкөдөгү кризис учурунда алгач аялдар баш көтөрүп, бизнес тармагында соода-сатык иштерин баштаган. Ал эми дүйнөлүк практикада, 2008-жылы болгон дүйнөлүк кризис учурунда аялдар жетектеген бизнестер кризиске оңой туруштук бере алгандыгы айтылат.

Кыргыз Республикасында аял ишкерлердин экономикага тийгизген таасирин бөлүп изилдегенге мүмкүнчүлүк жок, андыктан канча пайыз таасири тийгендиги боюнча так маалымат табуу кыйын. Жалпысынан, Улуттук статистика комитетинин маалыматтарына караганда, 2018-жылы республикада 15 миңге жакын ишкана иштеп, алардын 93 пайызы чакан ишканаларга туура келсе, 5 пайызы орто ишканалар. Анын төрттөн бири соода-сатыкта, 15 пайызга жакыны өнөр жайында жана 12 пайызы курулуш тармагында.

Кыргыз Республикасындагы ишкер аялдарды колдоо

Кыргызстандын улуттук мыйзамдары ишкерлерди (эркек, аял) коргоону кепилдейт.

2012-2015-жылдары Кыргызстанда USAIDдин колдоосу астында “Орто жана чакан бизнестеги аялдардын лидерлиги” программасы (WLSME) иштеди. 3 жыл аралыгында 750 ишкер аялдын бизнесин өстүрүүгө көмөктөшүүнү максат кылган. Бизнести башкаруу: маркетинг, бизнес план, каржыны жана персоналды башкаруу боюнча тренингдер программанын негизин түздү.

Кыргыз Республикасынын Өкмөтү 2019-жылы «Гарантиялык фонд» ААКсынын каржылык ресурстарынын 40%ын ишкер аялдарга берүү маселесин карап, бул максаттар үчүн «РСК Банк» ААКсынан «Ишкер-Айым» жана «Айыл Банк» ААКсынан «Айым-Кредит» сыяктуу атайын жеңилдетилген финансылык продуктулар ишке киргизилген. Бул продукциялар аймактардагы ишкер аялдардын долбоорлорун каржылоону камсыздайт.

2021-жылы март айында аймактардагы аялдардын ишкерлигине коомчулуктун көңүлүн буруу, колдоо жана алар өндүргөн товарларды сатып алууга чакырган 2 айлык акция өткөрүлгөн. Акциянын алкагында аял ишкерлер өндүргөн товарын сатууга шарт түзүү үчүн айыл-кыштактарда бир катар иш-чаралар болгон. Социалдык тармактарда “Ишкер аялды колдоо” аталышында флешмоб уюштурулган. Анда айылдагы аялдар өндүргөн товары жөнүндө видео менен бөлүшүп башкаларга эстафета катары жөнөтүлмөк. “Ишкер аялды колдоо” акциясын “Айым баштайт” коомдук уюму уюштурган. 7-март күнү акциянын расмий башталышына арналган иш-чара өтүп, ага өлкөнүн айыл чарба, суу чарба жана региондорду өнүктүү министри Аскарбек Жаныбеков, Бириккен Улуттар Уюмунун Кыргызстандагы туруктуу координатору Озонниа Ожиело жана башка эл аралык уюмдун өкүлдөрү катышкан. “БУУ Аялдар” уюму аймактардагы аялдарды кыска убакыттын ичинде атайын кесипке окутуу, аймактарда жашаган ишкер аялдарды колдоо жана бизнесин өнүктүрүү максатында “Ишкер аялды колдоо” аттуу жарманкелерди жана башка иш-чараларды уюштуруп келет.

2021-жылдын 27-29-апрелинде «БУУ Аялдар» түзүмү 12 өлкөнүн 900дөн ашуун ишкер аялдарынын катышуусундагы Европа жана Борбордук Азиядагы биринчи регионалдык “Аялдардын ишкердүүлүгү көргөзмөсү" өткөрүлгөн. Кыргызстандан бул иш-чарага 70 аял катталып, анын отузу өлкөнүн ар бир регионунан келип, Бишкек шаарында көргөзмөгө катышкан.

Кыргызстанда 2022-2026-жылдары аялдар ишкерлигин өнүктүрүү жана колдоо боюнча программа бекитилди.

Ишкер аялдарды колдоо уюмдары

"Аялдардын ишкердигин өнүктүрүү фонду" коомдук бирикмеси

“Аялдардын ишкердигин өнүктүрүү фонду” (Айым баштайт) коомдук бирикмеси – бул аялдар тарабынан түзүлгөн, гендердик теңчиликке жетишүү жана жаш кыздар менен аялдардын, өзгөчө аялуу топтордун экономикалык мүмкүнчүлүктөрүн жана укуктарын кеңейтүү үчүн бизнести ачууда жана өнүктүрүүдө колдоо көрсөтөт. Уюм негизделгенден бери аялдардын жана жаш кыздардын экономикалык укуктарын жана мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтүүгө багытталган бир катар долбоорлорду ишке ашырып келет. Алардын бири "Аялдардан сатып ал" долбоору.

"Курак" коомдук бирикмеси

Курак аялдар форуму коомдук уюму Archived 2022-05-18 at the Wayback Machine түрдүү чөйрөдөгү аялдарды бириктирген Бишкек шаарындагы коммерциялык эмес уюм. Ишкерликте аялдарга колдоо көрсөтүүнү (окутуу, үйрөтүү жана башка) максат кылат. Долбоорлорунун бири – 2022-жылдын 12-17-март күндөрү өлкөнүн 5 облус-районунда өткөн “Ишкер айымдар – Айылдан ааламга” форуму.

Кыргыз Республикасындагы ишкер аялдар

Учурда юридикалык жак катары катталган чакан жана орто ишканалардын жетекчилеринин арасында аялдардын үлүшү чакан ишканалар үчүн 30%ды, орто ишканалар үчүн 43,5%ды түзөт. Жеке ишкерлердин арасында аялдардын үлүшү 35%ды, дыйкан чарба жетекчилеринин арасында 19,6%ды түзөт. Эң көп ишкер аялдар Бишкек шаары жана Чуй облусунда (54% жана 41,4%), эң аз Ош жана Баткен облустарында (28,5% жана 29%). Аялдар эң көп соода-сатык, мейманкана жана ресторандар, өнөр-жай өндүрүшүндө жетекчилик ролдорун аткарышат, анын ичинде соода-сатыкта эркектерге караганда 5% көп (аялдар 42,5%, эркектер 47,5%). Эң аз аялдар курулуш, транспорт жана байланыш, газ жана электр энергиясын өндүрүү жана бөлүштүрүү тармактарында. Транспорт ана байланыш тармагында аялдар 2012-жылы жтекчилердин 3,7% түздү.

Кыргыз Республикасындагы типтүү ишкер аял орто билимге ээ, 40-50 жаштардагы, чакан же орто бизнес менен алектенет, үй-бүлөлүү, балалуу, жумуш менен күнүмдүк тиричиликти тең салмактай албай кыйналат. .

Жаңылсынзат Турганбаева

Жаңылсынзат Турганбаева ишкер, “Супара” этнокомплексинин кош-негиздөөчүсү жана башкы директору, “Супара” компаниясынын башкаруучу акционери. Улуттук, экологиялык таза азыктарды өндүрүүдө лидерлик саптагы компанияны жетектейт.

Жаңылсынзат Турганбаева туризмди өнүктүрүү үчүн жаратылышка тийбестен эле шарттарды түзүп, тейлөөнү уюштурса болот деп эсептейт. Мисалы, жетүүгө кыйын болгон табигый кооз жерлерге жакшы жолдор салынып, жашоо үчүн ыңгайлуу шарттар түзүлсө,калган ишти табият жана жергиликтүү тургундар колго алат.

Этнокомплекс бардык сүт азыктарын жергиликтүү тургундардан гана сатып алат: бул кымбатка турганы менен, Кыргызстандын жарандарына ушундай жол менен колдоо көрсөтүлүп келет.

Айнура Сагынбаева

Бишкек бизнес клубунун мүчөсү. SIAR консультациясынын негиздөөчүсү жана директору. Компания изилдөө жана консалтинг кызматтарын көрсөтөт. Айнура Сагынбаева ошондой эле DynEd системасын колдонуу менен окутуунун жаңы методикасын сунуштаган Steppe Learning тил мектебинин директору.

Гульнара Асымбекова

Медицина илимдеринин доктору, КРСУнун акушердик жана гинекология кафедрасынын профессору, хирург, репродуктолог, уюштуруучу жана профессор Асымбекованын клиникасынын жетекчиси.

Анын жетекчилиги астында республикада биринчи жолу коопсуз эне болуу жана коопсуз бойдон алдыруу принциптери жана методдору практикага киргизилди, өзгөчө кырдаалдар программасы уюштурулду жана ишке ашырылды, бул 1999-2001 жылдары республикада энелердин өлүмүнүн деңгээлин төмөндөтүүгө мүмкүндүк берди.

Дильбар Ашимбаева

2000-жылы Дилбар Ашимбаева өзүнүн көркөм бюросун ачып, 2004-жылга чейин DILBAR мода үйүн түзгөн. Ал эми 2004-жылдын июнь айында ушул эле аталыштагы аялдардын кийимдеринин бренди пайда болгон. Бүгүнкү күндө DILBAR үйү мамлекет башчысынын расмий иш сапарлары жана кабыл алуулары үчүн элиталык белектердин негизги өндүрүүчүлөрүнүн бири болуп саналат. Дилбар Ашымбаева жасаган кийимдер бир нече ирет мамлекеттердин биринчи айымдарына белек катары берилген.

Елена Фетисова

BUK MS компаниясынын каржы директору, Logic окуу борборунун негиздөөчүсү жана Libro-нун тең негиздөөчүсү. Бизнес боюнча билим берет жана эксклюзивдүү келишимдер менен Кыргызстанга топ-тренерлерди, атап айтканда, Радислав Гандапас, Игорь Рызов, Игорь Манн жана башкаларды алып келди.

Азиза Юлдашева

Азиза Юлдашева – “Жер азыгы” агробизнесмендер ассоциациясынын президенти. Органикалык айыл чарбасын өнүктүрүү керек деп демилге көтөргөндөрдүн бири.