Кыргыз Нуур көлү
Кыргыз Нуур (монг. Хяргас нуур) Моңголиянын түндүк-батышындагы көл. Кыргыз району, Увс аймагы. Кыргыз Нуур аймагында кыргыздар Уйгур каганатын моюн сундурган соң, 9-кылымдын орто ченинен жашаган. Азыр да кара кыгыз (хара хыргыс), сары кыргыз (шара хырхыс) деген моңголдошуп кеткен кыргыз урууларынын урпактары жашайт. Аймактын археологиялык эстеликтери толук иликтене элек.
| Кыргыз Нуур көлү | |
|---|---|
| |
| координаттары | 49°08′ с. ш. 93°25′ в. д.HGЯO |
| Суу топтоо аянты | 1407 км² |
| Эң узун жери | 75 км |
| Эң жазы жери | 31 км |
| Суунун көлөмү | Монголия, Увс аймагы, Кыргыз району км³ |
| Кыргыз Нуур көлү Уикиказынада | |
Кыргыз-Нордун аталышына байланыштырып, аны кээ бир окумуштуулар (В. Бартольд, Л. Кызласов) кыргыздардын байыркы мекени катары түшүнүшкөн. Буга кытай хроникаларындагы кыргыздардын ээлиги хунн ханынын ордосунан 7 миң ли батыш, Чеши өлкөсүнөн 5 миң ли түштүктө жайгашкан деген маалымат себеп болгон. 1987—2000-жылдары бул жерде археологиялык казуулар жүргүзүлүп, орто кылымга чейин гяньгунькыргыздардын жашабагандыгы далилденген. Айрым окумуштуулардын (Л. Боровкова, Ю. Худяков) пикири боюнча кыргыздардын ээлиги ДзосотынЭлисун чөлүнүн батышы, чыгыш Тянь-Шандагы Боро-Хоро тоолорунун түндүгүнөн орун алып, жужаңдардын кысымы менен 5- жана 6-кылымдын 1-жарымында гана Енисейге жылышкан.
Some sources are using different Khyargas Lake statistics values[1]:
- Water level: 1,035.29 m
- Surface area: 1,481.1 km²
- Average depth: 50.7 m
- Volume: 75.2 km³.
| Surface input | Surface output | Groundwater inflow- outflow |
Retention time, years | ||
|---|---|---|---|---|---|
| Precipitation | Inflow | Evaporation | Outflow | ||
| 55.9 | 652.4 | 937.1 | 0 | +228.8 | 54.2 |
The Khyargas Lake National Park is based on the lake. This protected area was established in 2000 and covers about 3,328 km². It also includes a freshwater Airag Lake.[2][3]
References
түзөтүү- ↑ 1.0 1.1 "Surface Water of Mongolia", Gombo Davaa, Dambaravjaa Oyunbaatar, Michiaki Sugita. Текшерилген күнү 14 -июль (теке) 2012. Түп булактан архивделген күнү 9 -февраль (бирдин айы) 2021.
- ↑ "Mongolia", by Jane Blunden, from Bradt Travel Guides series, 2nd edition, 2008, ISBN 1-84162-178-1, p. 372
- ↑ "Mongolia", by Michael Kohn, 2008, ISBN 1-74104-578-9, p. 242
Колдонулган адабият
түзөтүү- “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия” Бишкек 2003. “Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору” “И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети”
- “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 4-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2012. 832 бет, илл. ISBN 978 9967-14-104-9