Ньянколе
Ньянко́ле (баньянколе, баньянкоре, нколе, анколе, ньянкоре) — Угандадагы (Эдуард көлүнүн чыгыш жээги) банту эли. Саны 4,3 млн адам.[1].
Ньянколе хима (малчылар) жана иру (дыйкандар) этносоциалдык топторго бөлүнөт.
| Ньянколе | |
 Ньянколе айымдары | |
| Мамлекеттер жана аймактар | |
|---|---|
|
Бардыгы: 4,3 млн адам | |
| Тили | |
| Дини |
жергиликтүү салттуу ишенимдери, |
| Расалык тиби | |
| Кирет | |
Тил түзөтүү
Эне тили — руньянкоре, банту уясына кирет.
Жазуусу латын алфавиттин негизинде.
Руньянкоре башталгыч мектепте окутулат. Ал тилде радио уктурууларды жана мезгилдүү басылмаларды чыгарат.
Ошондой эле англис тили колдонулат.
Дин түзөтүү
Ньянколе жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат.
Ата-бабалар жана жаратылыш рухтарынын культу, пандемониум.
Христиандар (англикандар жана католиктер) да бар.
Чарбалык иштер түзөтүү
Негизги салттуу кесиптер — кол менен иштетилген жер чарбасы (таруу, батат, банан, тамеки, кофе, чай), жайыт малчылык (зебу, кой, эчки) жана аңчылык.
Мурда бир гана хима тобу мал кармай алган.
Кол өнөрчүлүк түзөтүү
- үй буюмдарын жана килемчелерди токуу;
- темир устачылык;
- карапачылык.
Кийим түзөтүү
Териден жана булгаарыдан жасалган, көптөгөн жасалгалар менен жасалган, бир ийинге кийилген салттуу кийим.
Тамак-аш түзөтүү
Тамак-аш негизинен өсүмдүк жана сүт азыктарынан турат.
Турак жай түзөтүү
Крааль типтеги конуштар. Чакан үй-бүлөнүн турак-жайы туулга сымал, каркастын үстүндө, боо чөптөн токулган чатыры бар.
Коом түзөтүү
Салттуу коомдук уюм көп балалуу үй-бүлөлөрдөн (оруганда) жана айыл жамааттарынан, аталык уруулук топтордон (экыйка) жана эки тараптуу туугандардан (обузаре) турат. Патрилокалдык нике. Көп аялдуулук практикаланат. Христиандашкан калкта — моногамия[2].
Маданият түзөтүү
Элдик оозеки чыгармачылыкка жомоктор, эпикалык жомоктор жана тарыхый уламыштар кирет.
Жылдын негизги майрамы (Окийра омвака) таруу жыйымына карата уюштурулат.
Негизги музыкалдык аспаптар – урма (барабандар, ксилофондор) жана үйлөмө аспаптар.
Тарых түзөтүү
Ньянколе банту жана нилот элин аралаштыруу натыйжасында пайда болгон.
XVI кылымда дыйканчылык менен жайытчылык маданияттардын кесилишинде жогорку башкаруучу (омугабе) башында турган алгачкы мамлекеттик бирикме Нкоре (Анколе) пайда болгон.
1901-жылы британ колониялык протектораты астында Анколе округу "королдук" статусу менен түзүлгөн.
Ньянколе эркектери чебер мергенчилер жана жоокерлер болгон.
Булактар түзөтүү
Тышкы шилтемелер түзөтүү
- https://bigenc.ru/ethnology/text/2281512 Archived 2022-09-20 at the Wayback Machine