Темиркул Үмөталиев
Акын Темиркул Үмөталиев Жаңы-Жол районунда караштуу Тоо-Жар айылында 1908-жылы туулган.
1925-жылы Темиркул Ак-Суудагы жетим балдар үйүндө тарбияланып, 1929-жылы Жалал-Абаддагы педагогикалык окуу жайын бүтүрүп, Ноокат районунда эки жыл мугалим, кызыл үйдүн башчысы жана райком комсомолдун бөлүм башчылык кызматтарын аткарган.
1928–1929-жж. техникумда окуп жүргөндө Үмөталиевдин кабарлары «Ленинчил жаш», «Кызыл Кыргызстан» гезиттерине үзбөй чыккан. 1931-жылы Фрунзеге келип, обком комсомолдун аппаратында бөлүм башчы, 1934–1935-жж. Араван МТСинде саясий бөлүмдүн начальнигинин комсомол иши боюнча жардамчысы, 1935–1937-жж. «Кыргызстан пионери» гезитинин редактору, «Ленинчил жаш» гезитинин редакторунун орунбасары, «Кызыл Кыргызстан» гезитинин бөлүм башчысы, 1937-жылдан Кыргызстан Жазуучулар союзунун аппаратында иштеген.
Т.Үмөталиев Улуу Ата Мекендик согушта Калинин, Түштүк-Кавказ, Закавказье, Украина фронтторундагы, Румыния, Болгария, Югославия, Венгрия, Австрияны фашизмден бошотууга катышкан.
1946–1953-жж. «Ала-Тоо» журналында башкы редактор, 1974-жылдан китеп сүйүүчүлөр коомунун башкармасынын төрагасы болгон.
Т.Үмөталиевдин ырлары 1930-жылдан тартып басма сөз беттеринде чыга баштаган. «Баатыр» аттуу поэмасы 1944-жылы жарык көргөн.
Т.Үмөталиев Пушкиндин, Маяковскийдин, Тихоновдун, Янка Купаланын, Турсун-Заденин чыгармаларын кыргыз тилине которгон.
Т.Үмөталиевдин чыгармалары орус, украин, өзбек, казак ж.б. элдердин тилдерине которулган.
Т.Үмөталиев 1934-жылдан СССР Жазуучулар Союзуна мүчө болгон.
1968-жылы «Кыргыз Эл акыны» деген наам алган.
1982-жылы «Too гүлдөрү» аттуу китеби үчүн Кыргыз Республикасынын Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыгы ыйгарылган.
Ленин, «Эмгек Кызыл Туу», «Кызыл жылдыз», «Ардак белгиси» ордендери, «Кавказды коргогону үчүн», «Будапештти алганы үчүн», «1941–1945-жылдардагы Улуу Ата Мекендик согушта Германияны жеңгендиги үчүн» медалдарынын ээси.
Жарык көргөн китептери
Кыргыз тилинде
Ырлар жыйнагы. I. – Ф.: Кыргызмамбас, 1935. – 52 б.
Темиркулдун ырлары. 2-жыйнак. – Ф.: Кыргызмамбас, 1936. – 26 б.
Ырлар жыйнагы: 3-китеп. – Ф.: Кыргызмамбас, 1937. – 68 б.
Гүлдөр өлкөсү: Ырлар жыйнагы. – Фрунзе – Казань, Кыргызмамбас, 1938. – 179 б.
Туратбай: Поэма. – Ф.: Кыргызмамбас, 1938. – 67 б.
Күч бирдикте: Эл жомогунан. – Ф.: Кыргызмамбас, 1939. – 11 б.
Суу боюнда: Ырлар жана поэма. – Ф.: Кыргызмамбас, 1939. – 79 б.
Алпкаракуш: Поэма. – Ф.: Кыргызмамбас, 1940. – 14 б.
Токтомуш мерген: Ырлар жана поэмалар. – Ф.: Кыргызмамбас, 1940. – 276 б.
Эчки, кой, төө, жылкы, уй бешөөнүн талашы: Кенже балдар үчүн. – Фрунзе – Казань, Кыргызмамбас, 1940 – 11 б.
Айсулуу: Поэма. – Ф.: Кыргызмамбас, 1941. – 77 б.
Жеңиш ырлары. – Ф.: Кыргызмамбас, 1943. – 34 б.
Жеңиш. – Ф.: Кыргызмамбас, 1946. – 187 б.
Москвага салам: Ырлар. – Ф.: Кыргызмамбас, 1947. – 29 б.
Биздин жер: Ырлар. – Ф.: Кыргызмамбас, 1948. – 31 б.
Мекен күүсү. Ырлар жана поэма. – Ф.: Кыргызмамбас, 1949. – 113 б.
Жыргал турмуш ырлары. – Ф.: Кыргызмамбас, 1950. – 206 б.
Токтомуш мерген: Поэма. – Ф.: Кыргызмамбас, 1951. – 22 б.
Тартуу: Балдар үчүн ырлар. – Ф.: Кыргызмамбас. 1951. – 22 б.
Кубат: Гвардиянын саясий жетекчиси Кубат Жуматаев жөнүндө поэма. – Ф.: Кыргызмамбас, 1953. – 136 б.
Эмгек гүлү: Ырлар жана поэмалар. – Ф.: Кыргызмамбас, 1954. – 307 б.
Ак алтын жөнүндө ыр: Ырлар жана поэмалар. – Ф.: Кыргызмамбас, 1956. – 260 б.
Кичинекейлерге ыр: Мектеп жашындагы кенже балдар үчүн. – Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1956. – 366 б.
Көңүл ырлары. – Ф.: Кыргызмамбас, 1958. – 142 б.
Чыгармалар жыйнагы. Үч томдук. – Ф.: Кыргызмамбас, 1958.
Тегене: Ырлар жана поэмалар. – Ф.: Кыргызмамбас, 1960. – 241 б.
Баатыр. Поэма. – Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1960. – 241 б.
Ленин жарыгы. Ленин жөнүндөгү ырлар. – Ф.: Кыргызмамбас, 1960. – 383 б.
Тай-тай: Бөбөктөр үчүн – Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1961. – 16 б.
Кутманым: Жаңы ырлар. – Ф.: Кыргызмамбас, 1962. – 207 б.
Нарын. Жаңы ырлар. – Ф.: Кыргызмамбас, 1963. – 224 б.
Жүрөк ырдан картайбайт. Ырлар. – Ф.: Кыргызстан 1967. – 353 б.
Кызыл жар. Ырлар жана поэма. – Ф.: Кыргызстан, 1967. – 145 б.
Башталышы ушунда. – Ф.: Мектеп, 1969. – 116 б.
Алпкаракуш. Балдар үчүн жомок. – Ф.: Мектеп, 1969. – 22 б.
Торгой таңшык. Тандалган ырлар, поэмалар. – Ф.: Кыргызстан, 1969. – 119 б.
Чыгармаларынын эки томдук жыйнагы. – Ф.: Кыргызстан, 1971.
1-т. – 395 б.
2-т. –398 б.
Жүрөк үндөйт: Жаңы ырлар. – Ф.: Кыргызстан, 1974. – 184 б.
Айсулуу. Поэма. – Ф.: Кыргызстан, 1975. – 19 б.
Алпкаракуш: Жомок. – Ф.: Мектеп, 1978. – 22 б.
Жеңиш маршы: Тандалган ырлар жана поэмалар. – Ф.: Кыргызстан, 1978. – 463 б.
Too гүлдөрү: Ырлар. – Ф.: Кыргызстан, 1980. – 228 б.
Балтыркан: Ырлар. – Ф.: Мектеп, 1982. – 32 б.
Too гүлдөрү: Ырлар. – Ф.: Кыргызстан, 1983. – 103 б.
Ыр түнөгү: Ырлар. – Ф.: Кыргызстан, 1984. – 235 б.
Күч бирдикте: Жомок. Сила в единстве: Сказка. – Ф.: Мектеп, 1985. – 16 б. – текст: кырг., орус.
Жолборс жүрөк жигит: Аңгеме. – Ф.: Мектеп, 1986. – 24 б.
Тандалмалар. Эки томдук. – Ф.: Адабият, 1989.
1-т. Ырлар жана поэмалар. – 1989. –287 б.
2-т. Ырлар жана поэмалар. – 1989. – 303 б.
Орус тилинде
Сердце киргиза. – М.: Сов. писатель, 1947. – 86 с.
Дорожная песня: Стихи. – Ф.: Киргизгосиздат, 1955. – 108с.
Дорожная песня: Стихи и поэмы. – М.: Сов. писатель 1958. – 116 с.
Белое золото: Стихи и поэмы. – Ф.: Киргизгосиздат, 1958. – 195 с.
Три легенды. – Ф.: Киргизучпедгиз, 1958. – 67 с.
Весенние струны: Стихотворения и поэмы. – Ф.: Киргизгосиздат, 1961. – 312 с.
Здесь начало: Стихи. – Ф.: Мектеп, 1969. – 116 с.
Киргизские певцы: Стихи и поэмы. – М.: Худож. лит., 1972. – 159 с.
Жизнь зимы: Стихи. – М.: Сов. писатель, 1975. – 70 с.
Птица великан: Сказка. – Ф.: Мектеп, 1979. – 21 с.
Звени, комуз: Стихотворения и поэма. – М.: Худож. лит., 1982. – 254 с.
Горные цветы: Стихи и поэма. – Ф.: Кыргызстан, 1982. – 216 с.
Сто вопросов у мальчонки: Стихотворения. – Ф.: Мектеп, 1983. – 28 с.
Преображение: Лирика и поэмы разных лет. – Ф.: Кыргызстан, 1985. – 272 с.
Башка элдердин тилдеринде
Стихи: Сборник. – Киев: Днипро, 1986. – 149 с. – укр.
КОТОРМОЛОРУ
Шиваза Я. Чыныдагы жазуу. Ырлар жыйнагы. – Ф.: Кыргызмамбас, 1948. – 119 б.
Маяковский В. В. Владимир Ильич Ленин. Поэма. – Ф.: Кыргызмамбас, 1953. – 99 б.
Абулкасым Лахути. Ырлар жана поэмалар. – Ф.: Кыргызмамбас, 1954. – 185 б. (К.Маликов менен бирге).
Купала Янна. Ырлар. – Ф.: Кыргызмамбас, 1954. – 84 б.
Маяковский В. В. Жакшы. – Ф.: Кыргызмамбас, 1955. – 110 б.
Тихонов Н. С. Ырлар. – Ф.: Кыргызмамбас, 1956 – 104 б.
Турсун-Заде Мирза. Индиялык баллада. – Ф.: Кыргызмамбас, 1958. – 29 б.
Интернеттеги шилтемелер
түзөтүү- "Темиркул: Ырлар, прозалар, арноолор" жыйнагы Archived 2017-10-18 at the Wayback Machine