Түркиянын административдик-аймактык түзүлүшү
Административдик-аймактык жагынан Түркия 81 илге (түрк. il - облусу) бөлүнөт.
Илдер
түзөтүүИлди мамлекеттик башкарууну өкмөт тарабынан дайындалган губернатор – вали (түрк. vali) ишке ашырат. Губернатордун резиденциясы вилаят (түрк. vilayet) деп аталат.
Ар бир ил илчеге (түрк. ilçe), же райондорго бөлүнөт. Илдин административдик борбору анын борбордук аймагында - меркез илче (түрк. merkez ilçe) жайгашкан.
Эреже катары, же алардын административдик борборлору менен бирдей аталышка ээ. Бирок өзгөчөлүктөр бар: Хатай (административдик борбору Антакья шаары), Кожаэли (административдик борбору Измит шаары) жана Сакария (административдик борбору Адапазары шаары).
1926-жылы Түркия 57 илге бөлүнүп, 1939-жылы Хатай кошулуп, 1947-жылы Артвин, Тунжели, Каракүз (азыркы Бингөл), Битлис жана Хакари, 1953-жылы Усак, 1954-жылы Сакария жана Адыяман, 1957-жылы - Невшехир. 1957-1989-жылдары илдердин саны туруктуу болгон – 67. 1989-жылы Кырыккале, Караман, Байбурт жана Аксарай, 1990-жылы – Батман жана Ширнак, 1991-жылы – Бартын, 1994-жылы – Ыгдыр жана Ардахан, жылы – Ялова түзүлгөн. , Карабүк жана Килис, 1997-жылы - Османие, 1999-жылы - Дүзже.
Учурда Түркиянын аймагы төмөнкү же (областтарга) бөлүнөт:
№ | Ил ысымы
(кырг. ) |
Ил ысымы
(түрк. ) |
Илдин аянты
км² |
Илдин калкы,
адам (2009)[1] |
Калктын жыштыгы
адам/км² |
Админ.
борбору |
Админ.
борбордун калкы, перс. |
Коду |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Агры | Ağrı | 11 315 | 537 665 | 47,52 | Агры | 79 764 | 04 |
2 | Адана | Adana | 14 256 | 2 062 226 | 144,66 | Адана | 1 130 710 | 01 |
3 | Адыяман | Adıyaman | 7 572 | 588 475 | 77,72 | Адыяман | 178 538 | 02 |
4 | Айдын | Aydın | 7 922 | 950 757 | 120,01 | Айдын | 142 267 | 09 |
5 | Аксарай | Aksaray | 8 051 | 396 084 | 49,20 | Аксарай | 129 949 | 68 |
6 | Амасья | Amasya | 5 731 | 365 231 | 63,73 | Амасья | 74 393 | 05 |
7 | Анкара | Ankara | 25 615 | 5 017 914 | 195,90 | Анкара | 3 203 362 | 06 |
8 | Анталья | Antalya | 20 599 | 1 719 751 | 83,49 | Анталья | 603 190 | 07 |
9 | Ардахан | Ardahan | 5 495 | 133 756 | 24,34 | Ардахан | 17 274 | 75 |
10 | Артвин | Artvin | 7 493 | 191 934 | 25,62 | Артвин | 23 157 | 08 |
11 | Афьонкарахисар | Afyonkarahisar | 14 532 | 701 326 | 48,26 | Афьонкарахисар | 128 516 | 03 |
12 | Байбурт | Bayburt | 4 043 | 97 358 | 24,08 | Байбурт | 32 285 | 69 |
13 | Балыкесир | Balıkesir | 14 442 | 1 076 347 | 74,53 | Балыкесир | 215 436 | 10 |
14 | Бартын | Bartın | 1 960 | 184 178 | 93,97 | Бартын | 35 992 | 74 |
15 | Батман | Batman | 4 671 | 456 734 | 97,78 | Батман | 246 678 | 72 |
16 | Билежик | Bilecik | 4 181 | 194 326 | 46,48 | Билежик | 34 105 | 11 |
17 | Бингөл | Bingöl | 8 402 | 253 739 | 30,20 | Бингөл | 68 876 | 12 |
18 | Битлис | Bitlis | 8 413 | 388 678 | 46,20 | Битлис | 44 923 | 13 |
19 | Болу | Bolu | 10 716 | 270 654 | 25,26 | Болу | 84 565 | 14 |
20 | Бурдур | Burdur | 7 238 | 256 803 | 35,48 | Бурдур | 63 363 | 15 |
21 | Бурса | Bursa | 11 087 | 2 550 645 | 230,06 | Бурса | 1 194 687 | 16 |
22 | Ван | Van | 20 927 | 1 022 330 | 48,85 | Ван | 284 464 | 65 |
23 | Газиантеп | Gaziantep | 7 194 | 1 285 249 | 178,66 | Газиантеп | 853 513 | 27 |
24 | Гиресун | Giresun | 7 151 | 523 819 | 73,25 | Гиресун | 83 636 | 28 |
25 | Гүмүшхане | Gümüşhane | 6 125 | 186 953 | 30,52 | Гүмүшхане | 30 270 | 29 |
26 | Денизли | Denizli | 11 716 | 950 029 | 81,09 | Денизли | 275 480 | 20 |
27 | Диярбакыр | Diyarbakır | 15 162 | 1 362 708 | 89,88 | Диярбакыр | 545 983 | 21 |
28 | Дүзже | Düzce | 1 065 | 314 261 | 295,08 | Дүзже | 56 649 | 81 |
29 | Зонгулдак | Zonguldak | 3 470 | 615 599 | 177,41 | Зонгулдак | 104 276 | 67 |
30 | Измир | İzmir | 11 811 | 3 370 866 | 285,40 | Измир | 2 232 265 | 35 |
31 | Йозгат | Yozgat | 14 083 | 682 919 | 48,49 | Йозгат | 73 930 | 66 |
32 | Кайсери | Kayseri | 17 116 | 1 060 432 | 61,96 | Кайсери | 536 392 | 38 |
33 | Карабүк | Karabük | 2 864 | 225 102 | 78,60 | Карабүк | 100 749 | 78 |
34 | Караман | Karaman | 8 816 | 243 210 | 27,59 | Караман | 105 384 | 70 |
35 | Карс | Kars | 9 594 | 325 016 | 33,88 | Карс | 78 473 | 36 |
36 | Кастамону | Kastamonu | 13 473 | 375 476 | 27,87 | Кастамону | 64 606 | 37 |
37 | Кахраманмараш | Kahramanmaraş | 14 213 | 1 002 384 | 70,53 | Кахраманмараш | 326 198 | 46 |
38 | Килис | Kilis | 1 239 | 114 724 | 92,59 | Килис | 70 670 | 79 |
39 | Кожаэли | Kocaeli | 3 635 | 1 676 202 | 331,80 | Измит | 195 699 | 41 |
40 | Конья | Konya | 40 824 | 2 192 166 | 53,70 | Конья | 742 690 | 42 |
41 | Кыркларели | Kırklareli | 6 056 | 340 559 | 54,24 | Кыркларели | 53 221 | 39 |
42 | Кыршехир | Kırşehir | 6 434 | 253 239 | 39,36 | Кыршехир | 88 105 | 40 |
43 | Кырыккале | Kırıkkale | 4 589 | 383 508 | 83,57 | Кырыккале | 205 078 | 71 |
44 | Күтахья | Kütahya | 12 119 | 656 903 | 54,20 | Күтахья | 166 665 | 43 |
45 | Малатья | Malatya | 12 235 | 853 658 | 69,77 | Малатья | 381 081 | 44 |
46 | Маниса | Manisa | 13 120 | 1 260 169 | 96,05 | Маниса | 214 345 | 45 |
47 | Мардин | Mardin | 9 097 | 705 098 | 77,51 | Мардин | 65 072 | 47 |
48 | Мерсин | Mersin | 15 737 | 2 271 400 | 144,34 | Мерсин | 545 000 | 33 |
49 | Мугла | Muğla | 12 716 | 715 328 | 56,25 | Мугла | 43 845 | 48 |
50 | Муш | Muş | 8 023 | 453 654 | 56,54 | Муш | 67 927 | 49 |
51 | Невшехир | Nevşehir | 5 438 | 309 914 | 56,99 | Невшехир | 67 864 | 50 |
52 | Нигде | Niğde | 7 318 | 348 081 | 47,57 | Нигде | 78 088 | 51 |
53 | Орду | Ordu | 5 894 | 887 765 | 150,62 | Орду | 112 525 | 52 |
54 | Османие | Osmaniye | 3 189 | 458 782 | 143,86 | Османие | 173 977 | 80 |
55 | Ризе | Rize | 3 792 | 365 938 | 96,50 | Ризе | 78 144 | 53 |
56 | Сакарья | Sakarya | 4 895 | 917 373 | 154,48 | Адапазары | 283 752 | 54 |
57 | Самсун | Samsun | 9 474 | 1 209 137 | 127,63 | Самсун | 363 180 | 55 |
58 | Сивас | Sivas | 28 129 | 755 091 | 26,84 | Сивас | 251 776 | 58 |
59 | Сиирт | Siirt | 5 465 | 263 676 | 48,25 | Сиирт | 98 281 | 56 |
60 | Синоп | Sinop | 5858 | 225 574 | 38,51 | Синоп | 30 502 | 57 |
61 | Текиртоо | Tekirdağ | 6 345 | 874 475 | 98,28 | Текиртоо | 107 191 | 59 |
62 | Токат | Tokat | 9 912 | 828 027 | 83,54 | Токат | 113 100 | 60 |
63 | Трабзон | Trabzon | 4 495 | 975 137 | 216,94 | Трабзон | 214 949 | 61 |
64 | Тунжели | Tunceli | 7 406 | 93 584 | 12,64 | Тунжели | 25 041 | 62 |
65 | Ушак | Uşak | 5 174 | 322 313 | 62,29 | Ушак | 137 001 | 64 |
66 | Хаккяри | Hakkâri | 7 729 | 236 581 | 30,61 | Хаккяри | 58 145 | 30 |
67 | Хатай | Hatay | 5 678 | 1 448 418 | 255,09 | Антакья | 144 910 | 31 |
68 | Чанаккале | Çanakkale | 9 887 | 502 328 | 47,03 | Чанаккале | 75 810 | 17 |
69 | Чанкыры | Çankırı | 8 411 | 270 355 | 32,14 | Чанкыры | 62 508 | 18 |
70 | Чорум | Çorum | 12 833 | 597 065 | 46,53 | Чорум | 161 321 | 19 |
71 | Шанлыурфа | Şanlıurfa | 19 091 | 1 443 422 | 75,61 | Шанлыурфа | 385 588 | 63 |
72 | Шырнак | Şırnak | 7 296 | 353 197 | 48,41 | Шырнак | 52 743 | 73 |
73 | Ыгдыр | Iğdır | 3 584 | 168 634 | 47,05 | Ыгдыр | 59 880 | 76 |
74 | Ыспарта | Isparta | 8 733 | 513 681 | 58,82 | Ыспарта | 148 496 | 32 |
75 | Ыстанбул | İstanbul | 5 170 | 14 160 467 | 2 248,02 | Ыстанбул | 8 803 468 | 34 |
76 | Эдирне | Edirne | 6 241 | 398 582 | 64,51 | Эдирне | 119 298 | 22 |
77 | Элязыг | Elâzığ | 9 181 | 569 616 | 62,04 | Элязыг | 266 495 | 23 |
78 | Эрзинжан | Erzincan | 11 974 | 316 841 | 26,46 | Эрзинжан | 107 175 | 24 |
79 | Эрзурум | Erzurum | 24 741 | 937 389 | 37,89 | Эрзурум | 361 235 | 25 |
80 | Эскишаар | Eskişehir | 13 904 | 706 009 | 50,78 | Эскишаар | 482 793 | 26 |
81 | Ялова | Yalova | 403 | 220 122 | 418,34 | Ялова | 70 118 | 77 |
Бардыгы | 781 978 | 71 977 744 | 92,05 |
Илчелер
түзөтүүИлдер ильчен (түрк. ilçe) же райондор. 2013-жылга карата алардын саны 957. Ар бир ильянын административдүү борборунда болгон меркез ильче (түрк. merkez ilçe) жайгашкан же борбордук району. Көптөгөн, бирок баары эмес, аймактар чач (бужук) бөлүнөт.
Муниципалдык түзүлүш
түзөтүү2013-жылы жергиликтүү өз алдынча башкаруу ыслаттын натыйжасында түрк муниципалдык түзүлүш төрт деңгээлдүү структурага ээ болгон.
Статистикалык бөлгөлөр
түзөтүүБейрасмий түрдө, статистикалык максаттар үчүн илдер 7 өрөөнгө бириктирилген[2]:
- Мармара бөлгөсү (түрк. Marmara Bölgesi)
- Ич Анадолу бөлгөсү (түрк. İç Anadolu Bölgesi)
- Карадеңиз бөлгөсү (түрк. Karadeniz Bölgesi)
- Чыгыш Анадолу бөлгөсү (түрк. Doğu Anadolu Bölgesi)
- Эге бөлгөсү (түрк. Ege Bölgesi)
- Акдеңиз бөлгөсү (түрк. Akdeniz Bölgesi)
- Түштүк-Чыгыш Анадолу бөлгөсү (түрк. Güneydoğu Anadolu Bölgesi)
Булактар
түзөтүү- ↑ Turkish Statistical Institute. 2009 Census Population living in cities. Turkish Statistical Institute (2010). Текшерилген күнү 25 -январь (үчтүн айы) 2010. Түп булактан архивделген күнү 6 -август (баш оона) 2012.
- ↑ Административное устройство Турции Archived 2009-01-20 at the Wayback Machine