Википедия

Орусиянын Украинага басып кирүүсү (2022)

(«Орусиянын Украинага басып кирүүсү 2022‎»‎ барагынан багытталды)
Бул макала болуп жаткан окуя жөнүндөгү маалыматты камтыйт.
Жаңы билдирүүлөр түшкөн сайын, бул макаладагы маалыматтар өзгөрүлүп турушу ыктымал. Алгачкы кабарлардан түшкөн маалыматтар жалган болушу мүмкүн.

Орусиянын Украинага басып кирүүсү (укр. Російське вторгнення в Україну; Орусиядагы расмий аталышы — Атайын аскердик операция) — Орусия куралдуу күчтөрүнүн Украинанын аймагына басып кириши. Орусия Украинага каршы аскердик операцияларын 23-февралдан 24-февралга караган түнү баштаган.

Орусиянын Украинага басып кирүүсү
Дата

2022-жылдын 24-февралынан баштап

Орун

 Украина

Каршы тараптар
 Украина  Орусия
ДЭР Донецк Эл Республикасы
ЛЭР Луганск Эл Республикасы
Колдоочу:
 Беларусь
Колбашчылар
Владимир Зеленский Владимир Путин
Тарап күчтөрү
Украинанын куралдуу күчтөрү Россия Федерациясынын куралдуу күчтөрү
Жоготуулар
  • Украина

Украинанын айтымында:

  • 9000-ден ашуун жоокер курман болгон[1]
  • 1 транспорттук учак атып түшүрүлдү (борттогу беш адам каза болду)[2]
  • 1 Су-27 атып түшүрүлгөн[3]

Россиянын айтымында:

  • 61 207-ден ашык жоокер курман болгон[4]
  • 470-тен ашык туткун туткунга алынган[5][6]
  • 1500-дөн ашык жоокер берилген[5][7]
  • 11 аскердик учак атып түшүрүлгөн[8]
  • 46 аскердик тик учак атып түшүрүлгөн
  • 150-дөн ашык дрон атып түшүрүлгөн
  • 1200-дөн ашык танк/аскердик унаа жок кылынды[9]
  • 336 башка аскердик техника жок кылынды
  • 8 деңиз флоту жок кылынды[10]
  • Орусия

Россиянын айтымында:

  • 5937 жоокер курман болгон

2 жарандык кеме бомбаланды (бортундагы бир нече адам жаракат алды)[11]

  • 1 Су-25 атып түшүрүлгөн
  • 1 Ан-26 атып түшүрүлдү (экипаж каза болду)[12]

Украинанын айтымында:

  • 62220 киши каза болгон[13]
  • 200 колго түшүрүлгөн[14]
  • 2000-ден ашык танк жок кылынды
  • 1615 бронетехника жок кылынды
  • 234 учак атып түшүрүлгөн
  • 199 тик учак атып түшүрүлгөн
  • 2 Ил-76 атып түшүрүлгөн[15][16]

Баскынчылыкка даярдык

түзөтүү

2022-жылдын 21-февралында ДЭР жана ЛЭР башчылары Денис Пушилин менен Леонид Пасечник Орусиянын президенти Владимир Путинге республикалардын көз карандысыздыгын таануу өтүнүчү менен кайрылышкан[17]. Ошол эле күнү кечинде Владимир Путин ДЭР жана ЛЭР көз карандысыздыгын таануу жөнүндө жарлыктарга, ошондой эле республикалар менен аларды коргоону жана алардын аймагында орус аскерий базаларын жайгаштыруу мүмкүнчүлүгүн караган келишимдерге кол койду. Жарлыкка кол коюу Владимир Путиндин Украинанын тарыхы тууралуу жалган билдирүүлөрдү камтыган сөзү менен коштолду[18][19].

Орусиянын президентинин кайрылуусу

түзөтүү
Владимир Путиндин "Атайын аскердик операция өткөрүү жөнүндө" кайрылуусу, 24-февраль, 2022-жыл

2022-жылдын 24-февралында Москва убактысы боюнча саат 05:30да Орусиянын мамлекеттик телеканалдары Орусия Федерациясынын Президенти Владимир Путиндин кайрылуусун көрсөтө баштады[20]. Ал өз кайрылуусунда Бириккен Улуттар Уюмунун 51-Уставына ылайык Украинанын аймагында «атайын аскердик операция» башталганын билдирди[21]. Анын айтымында, операциянын максаты «Киев режими тарабынан геноцидге дуушар болгон жана коркутууга дуушар болгон адамдарды коргоо», ал эми Орусия «Украинаны демилитаризациялоо жана нацификациялоону» көздөйт[22].

Путин ошондой эле башка өлкөлөрдү жаңжалга аралашпоону эскертип, «Орусиянын жообу дароо болот жана тарыхыңызда көрбөгөн кесепеттерге алып келет» деди[23][24]. Көптөгөн массалык маалымат каражаттары жана эксперттер бул сөздөрдү ядролук курал колдонуу коркунучу катары баалашты[25][26].

Согуштун жүрүшү

түзөтүү

24-февраль

түзөтүү
 
Киевдин Голосиевский районуна ракеталык чабуулдун кесепеттери

2022-жылдын 24-февралында, Украина убактысы боюнча саат 05:00 (Москва убактысы боюнча 06:00) аз калганда, Путин Украинанын чыгышында аскердик операция баштоону чечкенин жарыялады[27][28][29].

Согуш жарыялангандан бир нече мүнөт өткөндөн кийин Киев, Харьков, Одесса жана Донбасста жардыруулар болду[30]. Орусия Киев, Харьков жана Днепрдеги аэродромдорго, аскердик штабдарга жана аскер базаларына канаттуу жана баллистикалык ракеталарды учурду[31].

Саат 06:30-дан кийин орус аскерлери Харьков шаарына жакын жерде кургактыктан басып кирди. Саат 07:40та Би-Би-Си башка булактарга таянып, орус аскерлери Украинага Беларустан киргенин кабарлады. Украин чек ара күчтөрү Луганск, Сумы, Харьков, Чернигов жана Житомир шаарларындагы бутага кол салууларды, ошондой эле Крымдан кол салууларды билдирди.

Болжол менен саат 07:00 Украинанын президенти Владимир Зеленский өлкөдө аскердик абал киргизилгенин жарыялады[32]. Украинанын аба мейкиндиги жарандык авиация үчүн толугу менен жабылды[33] жана Евробиримдиктин авиациялык коопсуздук агенттиги бүт аймакты активдүү жаңжал аймагы деп жарыялады[34]. Зеленский Орусия менен бардык дипломатиялык мамилесин үзөөрүн билдирди[35].

25-февраль

түзөтүү

Орусия карапайым элге кол салбай турганын айтканы менен Киев жана башка бир катар шаарлардагы турак жайларга снаряддар тийди. Эл Украинадан чыгып, Европага чыга баштады.

27-февраль

түзөтүү

Орусиянын президенти Владимир Путин өлкөнүн өзөктүк куралын даяр болууга буйрук берди.

28-февраль

түзөтүү

Беларуста Украина менен Орусиянын сүйлөшүүлөрү башталды. Украина Орусиядан согушту токтотууну жана анын аймактык бүтүндүгүн бузбоону талап кылды. Ал эми орус тарап «Кырымдын, Донецк Эл Республикасын, Луганск Эл Республикасын көз карандысыздыгын таануу», «деназиялаштыруу жана демилитаризациялоо» талаптарын койгон. Сүйлөшүүлөр дагы эле уланууда, азырынча конкреттүү чечим жок.

1-март

түзөтүү

Орусия Украинанын шаарларын аткылоосун улантты. Харьковдогу облустук акимчиликтин имаратына жана борбордук аянтка ракета атылган. Украина «Орусия согуштун бир нече күнүндө миңдеген жоокерин жоготту» деп кабарлай баштады.

2-март

түзөтүү

Орус аскерлери Херсон шаарын курчоого алып, басып кирген. Орусиянын Коргоо министрлиги Украинадагы согушта 498 жоокер каза болгонун жарыялады. Москва 2-марттагы билдирүүсүндө 2870 украин аскери каза таап, 3700ү жарадар болгонун билдирди.

3-март

түзөтүү

3-мартта таңкы саат 6-га карата Украинанын Куралдуу күчтөрүнүн Башкы штабынын басма сөз кызматы орус оккупациялык аскерлери алдыга жылып жаткан аймактардын дээрлик бардыгында жыйынтыктарга жете электигин билдирди[36].

Саат 13:00 чамасында баскынчылар Черниговдун борборундагы көп кабаттуу үйдү ракета менен аткылашты [37], граждандар курман болгон[38].

Салгылашуу Бровары (Киев областы) багытында улантылып, ал жерде украиналык жоокерлер душмандын 4 жөө аскерлеринин согуштук машинасын жана 2 танкын жок кылышкан[39].

4-март

түзөтүү

Түнкү саат экилер чамасында орус аскерлеринин Запорожье АЭСинин энергоблокторуна ок атуусунун натыйжасында өрт чыкты. Өрт саат 6дан кийин өчүрүлгөн[40] Саат 6дан кийин өрт өчүрүлгөн.[41]

Саат 17:30га карата Николаевде украин аскерлери шаарды, анын ичинде «Кулбакине» аэропортун баскынчылардан кайтарып алышты[42].

Саат 18:00-гө карата орус аскерлеринин негизги күчү Киевди курчоого жана басып алынган конуштарда каршылык көрсөтүүнү басууга багытталган[43].

5-март

түзөтүү

4-марттан 5-мартка караган түнү көпчүлүк аймактарда салыштырмалуу тынч болду, чыгыш багытында орус аскерлери шаарлардын турак жайларын аткылоону улантты, бир нече инфраструктуралык объектилер талкаланды[44]. Баскынчылар негизги кучтерун Киев жана Харьков шаарларын курчоого алууга багытташкан[45] Мариуполдон карапайым калкты эвакуациялоо башталды[46].

6-март

түзөтүү

Украин аскерлери душмандын чабуулунун бардык багыттарында коргонуу операцияларын улантышты. Башкы штаб «Душман чабуул потенциалын жоготпоого аракет кылууда, бирок азыркы кырдаалда душмандын курал-жарак, техника жана өздүк курамында чоң жоготуулар бар. Бүткүл украин элинин каршылыгынын аркасында душмандын духу төмөндөдү» деген маалымат тараткан[47]. Беларусь Украинага каршы активдүү аскерий аракеттерди көрө элек[48].

8-март

түзөтүү

McDonald's Орусиядагы 850 ресторанды убактылуу жабууну чечти. Сумы шаарынан жарандарды гуманитардык коридор аркылуу эвакуациялоо башталды.

9-март

түзөтүү

Орусиянын Коргоо министрлиги Украинада согушуп жаткандардын арасында «жеке аскерлер бар» деп биринчи жолу мойнуна алды. Ага чейин Кремль Украинага тажрыйбалуу контракттык аскер кызматкерлери гана барарын айтып келген. Мариуполдогу төрөт үйүнө кол салуу болуп, бир нече адам набыт болду. Алардын арасында кош бойлуу аял жана бала бар.

10-март

түзөтүү

Украинанын тышкы иштер министри Дмитрий Кулеба менен Орусиянын тышкы иштер министри Сергей Лавров Антальяда жолугушту. Жолугушуудан олуттуу жыйынтык чыккан жок.

11-март

түзөтүү

Владимир Путин сириялык ыктыярчыларды Украинадагы согушка жөнөтүүгө уруксат берди. Орус аскерлери Мелитополь шаарынын мэрин барымтага алышкан. Кийинчерээк Украина Мелитополдун лидеринин ордуна орус армиясынын катарында согушкан 2002-2003-жылкы жаштар келгенин билдирген.

13-март

түзөтүү

Зеленский НАТОдон Украинанын аба мейкиндигин жабууну суранганы менен, НАТО менен АКШ «Украинанын аба мейкиндигин жапсак, НАТОнун аскерлери Украинага кирсе, үчүнчү дүйнөлүк согуш башталат» дешти.

15-март

түзөтүү

Чехия, Словения жана Польшанын премьер-министрлери Киевге келип, Зеленский менен жолугушту. НАТО, АКШ жана Европа өлкөлөрү Украинаны курал менен камсыздоону улантты.

17-март

түзөтүү

Украинанын куралдуу күчтөрү орус армиясынын чабуулу басаңдаганын жарыялады. Пентагон, аскердик эксперттер жана Улуу Британия орус армиясы туңгуюкка кептелип, чоң жоготууларга учурап жатканын айта башташты. Батыш тыңчылары «Орусия Киевди үч күндөн кийин алат деген ой ишке ашкан жок» деп айтышкан.

18-март

түзөтүү

Орус аскерлери Львов аэропортунун айланасын аткылашты. Львов – Украинанын батышындагы эң чоң шаар. Орус бийликтери Москвада «Крымдын Орусияга кошулушунун сегиз жылдыгын» белгиледи. Москва полициясынын маалыматы боюнча, Лужники стадионунда өткөн иш-чарага 203 миңдей адам катышты. Иш-чарага Орусиянын президенти Владимир Путин келип сөз сүйлөдү. Орусия Крымды 2014-жылы аннексиялап алган. Ошондон кийин Батыш өлкөлөрү менен Москванын мамилеси салкындап, Орусияга каршы санкциялар киргизилген.

22-март

түзөтүү

Орус армиясы Киевдеги ири соода борборуна чабуул жасап, бир нече киши набыт болду. Украинадагы согушта орус армиясына кошулган кыргыздар менен тажиктер курман болгону айтылды. Украина Киев облусундагы Макаров шаарын Орусиянын куралдуу күчтөрүнөн кайтарып алганын жарыялады.

23-март

түзөтүү

Мариуполь шаары дагы эле курчоодо. Шаар жетекчилиги согуш башталгандан бери шаарда 2 миңден ашуун адам каза болгонун билдирди. Владимир Зеленский шаарда дагы эле жүз миң адам калганын билдирди.

24-март

түзөтүү

Орусия Изюм шаарын басып алганын билдирди. Украин тарап Орусиянын «Изюм шаары үчүн салгылашуу жүрүп жатат» деген билдирүүсүн четке какты. Украина армиясы орус армиясы басып алган Бердянск шаарынын портунда орусиялык «Орск» амфибиялык чабуулчу кемесин жок кылганын жарыялады. Украинада согуш башталгандан бери Орусия 15 миңден ашуун жоокерин жоготту. БУУ Украинадан бир айдын ичинде 3,6 миллион адам качып кеткенин билдирди.

25-март

түзөтүү

Орусиянын Коргоо министрлиги согушта 1351 аскер каза болуп, 3825 жоокер жарадар болгонун жарыялады. Москванын ырастоосунда, бир айдын ичинде 14 миң украин аскери набыт болуп, 16 миңи жарадар болгон. Киев Орусия бир айдын ичинде 16 000-ден ашуун аскерин (өлгөн жана жарадар болгон) жоготту деп ырастады. Марттын ортосунда Владимир Зеленский Украинада 1300 аскер жоготуу болгонун айткан. АКШ-нын Коргоо министрлиги Орусия бир айдын ичинде кеминде 7 миң аскерин жоготту деп эсептейт.

Реакция

түзөтүү
 
БУУнун Башкы Ассамблеясынын резолюциясы ES-11/1

Кыргызстан

түзөтүү

Кыргызстандын Тышкы иштер министрлиги 25-февралда Орусия менен Украинаны жаңжалды сүйлөшүү үстөлүндө чечүүгө чакырды: «Украинадагы кырдаалдын өнүгүшүнө тынчсыздануу жана тынчсыздануу менен көз салып жатабыз. Орусия жана Украина элдери менен болгон тарыхый достук мамилелерибизге таянып, биз тараптар мүмкүн болушунча тез арада тынчтыкка жетишет деп үмүттөнөбүз, анын ичинде сүйлөшүүлөр үстөлүндө чыр-чатакты жөнгө салуунун жаңы форматтарын жана механизмдерин түзүү аркылуу мындан аркы курмандыктарга жана зыяндарга жол бербөө»[49].

26-февралда Владимир Путин Кыргызстандын президенти Садыр Жапаров менен телефон аркылуу сүйлөштү. Кремлдин басма сөз кызматы билдиргендей, Жапаров «Донбасстын карапайым калкын коргоо боюнча орус тараптын чечкиндүү аракеттерин колдой турганын» билдирди[50].

Орусияга бойкот

түзөтүү

Орусия 2022-жылы Украинага басып киргенден кийин, 2022-жылдын 4-мартында Netflix Орусиядан келечектеги бардык долбоорлорду жана сатып алууларды токтотконун жарыялаган[51]. Эки күндөн кийин, 2022-жылдын 6-мартында Netflix Орусиядагы ишин токтоторун жарыялады[52].

Булактар

түзөтүү
  1. ↑ Ukraine says more than 40 of its soldiers, 10 civilians killed (24 February 2022).
  2. ↑ Ukrainian military plane shot down, five killed – authorities (24 February 2022).
  3. ↑ Battle for Ukrainian capital underway as Russian troops seek to encircle Kyiv (25 February 2022).
  4. ↑ Russia says 200 Ukrainians 'eliminated' in airbase siege.
  5. ↑ 5.0 5.1 Russia Says Destroyed Over 70 Ukraine Military Targets (24 February 2022).
  6. ↑ Over 470 Ukrainian troops surrender near Kharkiv – Russian Defense Ministry. Interfax (27 February 2022).
  7. ↑ "Counter offensive" ongoing in Donbas, says Russian military (25 February 2022).
  8. ↑ Russian Armed Forces destroy 821 Ukrainian military infrastructure facilities - Russian Defense Ministry.
  9. ↑ Russian forces destroy 58 planes, 46 drones during operation in Ukraine, Interfax.
  10. ↑ Russian Defense Ministry reports use of Navy, 8 Ukrainian military boats destroyed, Interfax (26 February 2022).
  11. ↑ Russian forces closing in on Kyiv, claiming dozens of casualties, Ynet (24 February 2022).
  12. ↑ Military transport aircraft crashes in southern Russia -Interfax. Reuters (24 February 2022).
  13. ↑ From beginning of invasion, Russian army lost 5,710 killed, wounded, including 198 tanks, 29 helicopters – General Staff, Interfax-Ukraine (1 March 2022).
  14. ↑ Ukraine live updates: Fighting reaches Kyiv streets as Russia attacks, BBC News.
  15. ↑ President refuses to flee, urges Ukraine to 'stand firm', Associated Press (25 February 2022).
  16. ↑ Ukraine says it shot down large Russian plane (25 February 2022).
  17. ↑ Лидеры ДНР и ЛНР попросили Путина признать их государствами(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Би-би-си (21 -февраль (бирдин айы) 2022).
  18. ↑ Russia’s war in Ukraine, explained (англ.) (23 February 2022).
  19. ↑ Даниил Федкевич, Илья Бер. Правда ли, что украинскую государственность создал Владимир Ленин? (орусча) (25 -февраль (бирдин айы) 2022).
  20. ↑ Обращение Президента Российской Федерации. 24 февраля 2022 года
  21. ↑ Военная операция на Украине. Главное. РБК(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы) (24.02.2022).
  22. ↑ Россия начала "военную операцию" на Украине(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). BBC.
  23. ↑ http://kremlin.ru/events/president/news/67843
  24. ↑ Наступление и наказание – Газета Коммерсантъ № 33 (7234) от 25.02.2022(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы).
  25. ↑ Mark Gollom. Putin implies nuclear attack if West interferes in Ukraine. Why it’s not just an empty threat.
  26. ↑ Калып:Нп5. Putin waves nuclear sword in confrontation with the West // Associated Press, 26.02.2022.
  27. ↑ Putin announces formal start of Russia’s invasion in eastern Ukraine (англ.). Текшерилген күнү 24 -февраль (бирдин айы) 2022.
  28. ↑ Russian President Vladimir Putin announces military assault against Ukraine in surprise speech (en-US). Текшерилген күнү 24 -февраль (бирдин айы) 2022.
  29. ↑ Ukraine conflict: Russian forces invade after Putin TV declaration (en-GB), BBC News (24 -февраль (бирдин айы) 2022). Текшерилген күнү 24 -февраль (бирдин айы) 2022.
  30. ↑ Blasts rock Ukraine as Putin declares war (en-US) (24 -февраль (бирдин айы) 2022). Текшерилген күнү 24 -февраль (бирдин айы) 2022.
  31. ↑ Геращенко заявив про ракетні удари по військових складах і аеродромах у кількох містах України (укр.). Текшерилген күнү 24 -февраль (бирдин айы) 2022.
  32. ↑ Україна вводить воєнний стан — Зеленський (укр.). Текшерилген күнү 24 -февраль (бирдин айы) 2022.
  33. ↑ Україна закрила повітряний простір (укр.) (24 -февраль (бирдин айы) 2022). Текшерилген күнү 24 -февраль (бирдин айы) 2022.
  34. ↑ Operations in Flight Information Regions: FIR LVIV (UKLV), FIR KYIV (UKBV), FIR DNIPROPETROVSK (UKDV), FIR SIMFEROPOL (UKFV), FIR ODESA (UKOV) (англ.). Текшерилген күнү 24 -февраль (бирдин айы) 2022.
  35. ↑ ОленаБогданьок Україна розірвала дипвідносини з Росією — Зеленський (укр.) (24 -февраль (бирдин айы) 2022). Текшерилген күнү 24 -февраль (бирдин айы) 2022.
  36. ↑ Генштаб ЗСУ: Окупанти взялися за нічні обстріли житлових кварталів, бо не досягнули успіху майже на всіх напрямках (3 березня 2022). Текшерилген күнү 3 березня 2022.
  37. ↑ Окупанти вдарили ракетами по багатоповерховому житловому масиву в центрі Чернігова (3 березня 2022). Текшерилген күнү 3 березня 2022.
  38. ↑ Авіаудари у Чернігові: під завалами вже знайшли тіла 33 загиблих людей (3 березня 2022). Текшерилген күнү 3 березня 2022.
  39. ↑ У напрямку Броварів (Київська область) українські захисники знищили 4 БМП, 2 танки – Генштаб ЗСУ (4 березня 2022). Текшерилген күнү 4 березня 2022.
  40. ↑ Ядерну безпеку на ЗАЕС порушено, реактори в небезпеці – керівник ЗАЕС (4 березня 2022). Текшерилген күнү 4 березня 2022.
  41. ↑ Частково пошкоджено облаштування реакторного відділення енергоблоку № 1 ЗАЕС, майданчик захоплений окупантами – ДІЯР (4 березня 2022). Текшерилген күнү 4 березня 2022.
  42. ↑ Основні зусилля російських загарбників зосереджені на оточенні Києва, тривають ракетні удари по населених пунктах – Генштаб ЗСУ (4 березня 2022). Текшерилген күнү 4 березня 2022.
  43. ↑ Основні зусилля російських загарбників зосереджені на оточенні Києва, тривають ракетні удари по населених пунктах – Генштаб ЗСУ (4 березня 2022). Текшерилген күнү 4 березня 2022.
  44. ↑ Бої на Київщині та грабунки в Запорізькій області: зведення про ситуацію в регіонах станом на ранок 5 березня (5 березня 2022). Текшерилген күнү 5 березня 2022.
  45. ↑ Окупант зосередив свої основні зусилля на оточенні Києва та Харкова — Генштаб (5 березня 2022). Текшерилген күнү 5 березня 2022.
  46. ↑ У Маріуполі розпочинається евакуація (5 березня 2022). Текшерилген күнү 5 березня 2022.
  47. ↑ Українська армія веде оборонну операцію з усіх напрямків, противник деморалізований – Генштаб (6 березня 2022). Текшерилген күнү 6 березня 2022.
  48. ↑ Радник голови МВС про загрозу для України з боку Білорусі: Якщо не буде глибинного тиску з боку Путіна, то Лукашенко петлятиме і надалі (6 березня 2022). Текшерилген күнү 6 березня 2022.
  49. ↑ Kyrgyzstan calls on Russia, Ukraine to sit down at negotiating table (англ.) (25 February 2022).
  50. ↑ Президент Киргизии в разговоре с Путиным поддержал действия России на Украине(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). ТАСС (26 -февраль (бирдин айы) 2022).
  51. ↑ Netflix pauses future projects in Russia (en) (2 March 2022). Архивировано из первоисточника 8 -июнь (кулжа) 2022. Текшерилген күнү 18 -февраль (бирдин айы) 2023.
  52. ↑ Lang, Brent. Netflix Suspends Service in Russia Amid Invasion of Ukraine, Variety, Penske Media Corporation (6 -март (жалган куран) 2022).
"https://ky.wikipedia.org/w/index.php?title=Орусиянын_Украинага_басып_кирүүсү_(2022)&oldid=486426" булагынан алынды