Херсон облусу
Херсон облусу (укр. Херсонська область) — Украинанын административдик-аймактык бирдиги, өлкөнүн түштүгүндө, Днепрдин төмөнкү агымынын эки жээгинде жайгашкан.
| Херсон облусу укр. Херсонська область | |||
| |||
|
| |||
|
| |||
| Өлкө: | |||
|---|---|---|---|
| Абалы: |
Облус | ||
| Курамында: |
5 району | ||
| Акимий борбору: | |||
| Түзүлгөн убакыты: | |||
| Расмий тили: | |||
| Калкы (2022): |
↘ 1 000 370 [1] | ||
| Жыштыгы: |
36,12 адам/км² | ||
| Жер аянты: |
28 461 км² | ||
| Деңиз деңгээлинен бийиктиги: • Эң бийик чекити • Орточо бийиктиги • Эң төмөн чекити | |||
| ISO 3166-2 коду: |
UA-65 | ||
| Телефон коду: |
+380 55 | ||
| Почта индекстери: |
73xxx, 74xxx, 75xxx | ||
| Интернет-домени: |
kherson.ua; ks.ua | ||
| Унаа коду: |
ВТ | ||
| Расмий сайты | |||
.svg)
Батышта Николаев облусу, түндүгүндө Днепропетровск облусу, чыгышында Запорожье облусу, түштүгүндө Кырым Муктар Республикасы менен чектешет. Кара жана Азов деңиздеринин жээгинде жайгашкан.
Облустун аянты 28,4 миң км² (Украинада 7-орун), 2022-жылдын башына карата калкынын саны 1,0 миллион адамга (21-орун) бааланган. Административдик борбору жана ири шаары — Херсон, башка ири шаарлары — Новая Каховка, Каховка жана Алёшки.
Облус 1944-жылы немистик баскынчылардан бошотулгандан кийин Украина ССРинин Запорожье облусунан бөлүнүп, түзүлгөн. Орусиянын 2022-жылдын февраль айынын аягынан бери Украинага басып киришинин натыйжасында аймактын басымдуу бөлүгү Орусиянын баскынчылыгында калган[2][3]. 30-сентябрда Орусия аймактын аннексияланганын жарыялады[4]. Украинанын Куралдуу күчтөрүнүн контрчабуулунун жүрүшүндө 2022-жылдын 6-октябрына карата Украина аймактын 400 км²ден ашык аймагын өз көзөмөлүнө кайтарып алган[5]. Ал эми 2022-жылдын 11-ноябрында украин аскерлери Херсондун өзүнө кирген[6]. Шаардан чыгаар алдында орус аскерлери шаардын негизги инфраструктурасын, анын ичинде электр жана суу менен камсыздоону талкалашкан[7].
Калкы түзөтүү
2020-жылдын 1-январына карата облустун калкынын саны 1 027 913 адамды, анын ичинде шаар калкы 631 317 адамды же 61,4%ды, айыл калкы 396 596 адамды же 38,6%ды түздү[8].
| Туруктуу калк[9] | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1926 | 1939 | 1941 | 1944 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | ||
| 736 000 | ↗743 000 | ↗780 800 | ↗502 800 | ↗824 167 | ↗1 029 988 | ↗1 163 435 | ↗1 236 970 | ||
| 1990 | 1991 | 1992 | 1993 | 1994 | 1995 | 1996 | 1997 | 1998 | 1999 |
| ↗1 244 316 | ↗1 252 444 | ↗1 262 103 | ↗1 271 641 | ↘1 270 956 | ↘1 262 119 | ↘1 250 649 | ↘1 238 034 | ↘1 227 678 | ↘1 215 806 |
| 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 |
| ↘1 202 837 | ↘1 187 119 | ↘1 172 689 | ↘1 159 940 | ↘1 148 379 | ↘1 136 751 | ↘1 125 026 | ↘1 115 639 | ↘1 106 070 | ↘1 097 768 |
| 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 |
| ↘1 091 999 | ↘1 086 805 | ↘1 081 935 | ↘1 076 800 | ↘1 071 135 | ↘1 066 444 | ↘1 060 924 | ↘1 054 217 | ↘1 045 549 | ↘1 036 208 |
| 2020 | 2021 | 2022 | |||||||
| ↘1 026 481 | ↘1 015 275 | ↘1 000 500 | |||||||
Улуттук курамы түзөтүү
2001-жылдагы эл каттоого ылайык, 1 миңден ашкан элдерди көрсөтүү[10].
| Улуту | Калкы
(миң адам) |
Пайыз мамилеси |
|---|---|---|
| Бардыгы | 1 175,1 | 100 % |
| Украиндер | 961,6 | 82,0 % |
| Орустар | 165,2 | 14,1 % |
| Беларустар | 8,2 | 0,7 % |
| Татарлар | 5,4 | 0,5 % |
| Армяндар | 4,5 | 0,4 % |
| Молдавандар | 4,2 | 0,4 % |
| Түрктөр | 3,7 | 0,3 % |
| Кырым татарлар | 2,1 | 0,2 % |
| Цыгандар | 1,8 | 0,1 % |
| Жөөттөр | 1,7 | 0,1 % |
| Поляктар | 1,6 | 0,1 % |
| Немистер | 1,4 | 0,1 % |
| Азербайжандар | 1,3 | 0,1 % |
| Корейлер | 1,2 | 0,1 % |
| Болгарлар | 1,0 | 0,1 % |
| Башка улуттар
жана улутун көрсөтпөгөндөр |
0,5 % |
Административдик-аймактык түзүлүшү түзөтүү
Херсон облусунун административдик борбору — Херсон шаары.
Райондору түзөтүү
2020-жылдын 17-июлунда облустун жаңы 5 районго бөлүнүшү кабыл алынган[11][12]:
| № | Району | Калкы
(миң адам) |
Аянты[13]
(км²) |
Акимий борбору |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Берислав району | 99,1 | 4 760 | Берислав ш. |
| 2 | Геническ району | 122,4 | 3 008 | Геническ ш. |
| 3 | Каховка району | 224,7 | 6 395 | Новая Каховка ш. |
| 4 | Скадовск району | 127,0 | 5 244 | Скадовск ш. |
| 5 | Херсон району | 464,4 | 3 649 | Херсон ш. |
Райондор өз кезегинде шаардык, поселкалык жана айылдык бириккен аймактык жамааттарга бөлүнөт (укр. об'єднана територіальна громада).
Колдонулган адабияттар түзөтүү
- Кыргыз Совет Энциклопедиясы. Башкы редактор Б. О. Орузбаева. -Бишкек: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын башкы редакциясы, 1979. Том 4. Лактация - Пиррол. -656 б.
- ↑ Государственная служба статистики Украины (укр.)
- ↑ Undercover In Ukraine's Occupied Kherson: 'You Don't Know What Will Happen Tomorrow' (англисче).
- ↑ Occupied Ukrainian city fears sham Russian referendum plans (англисче) (28 April 2022).
- ↑ Russia Announces Annexation of Four Regions of Ukraine.
- ↑ Ukraine 'liberates' more of Kherson and other key developments (англисче) (6 October 2022).
- ↑ Українські війська зайшли у Херсон. Їх вітають натовпи містян. Текшерилген күнү 11 -ноябрь (жетинин айы) 2022.
- ↑ Amid Joy in Kherson, a Humanitarian Disaster Looms, The New York Times, 12.11.2022
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2020 року // Державна служба статистики України. Київ, 2020. Стор. 54-57
- ↑ Населення України. Текшерилген күнү 27 -январь (үчтүн айы) 2023. Түп булактан архивделген күнү 22 -сентябрь (аяк оона) 2013.
- ↑ Всеукраинская перепись населения Украины 2001 года. Распределение населения по национальности и родному языку. Херсонская область. Официальный сайт Государственного комитета статистики Украины // 2001.ukrcensus.gov.ua.
- ↑ Постанова Верховної Ради України «Про утворення та ліквідацію районів»(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы).
- ↑ Нові райони: карти + склад(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы).
- ↑ Херсонська область - Райони. Текшерилген күнү 27 -январь (үчтүн айы) 2023. Түп булактан архивделген күнү 27 -январь (үчтүн айы) 2022.