Хэйлунцзян
Хэйлунцзян (кытайча (жөнөкөйлөштүрүлгөн): 黑龙江; кытай (салттуу): 黑龍江; пиньинь: Hēilóngjiāng) — Кытайдын түндүк-чыгышында жайгашкан провинция. "Хэйлунцзян" сөзүнүн баштапкы мааниси "Кара ажыдаар дарыясы"; бул Амур дарыясынын кытайча аты. Хэйлунцзян үчүн бир тамга аббревиатурасы 黑 (Hēi) болуп саналат. Аймактын манжур тилиндеги аты "Сахалиян ула" (манжур алфавити: ᠰᠠᡥᠠᠯᡳᠶᠠᠨ
ᡠᠯᠠ "Кара дарыя" дегенди билдирет), андан "Сахалин" аталышы келип чыккан. Ушундай эле маанидеги монгол тилинде аты Карамөрин.
| Өлкө | |
|---|---|
| Статусу | |
| Административдик борбор |
Харбин (1954) |
| Ири шаары | |
| Негизделген күнү |
1954 |
| Губернатор | |
| Партком секретары | |
| Калкы (15) |
38.313.991 (15-орунда) |
| Жыштыгы |
84 адам/км² (28-орунда) |
| Улуттук курамы |
Кытайлар - %95 |
| Аянты |
454.800 км² (6- орунда) |
| Деңиз денгээлинен бийиктиги • Бийик чекити |
|
| Тууралыгы | |
| Узундук | |
|
| |
| Убакыт аралыгы |
UTC±8:00 |
| Коду ISO 3166-2 |
CN-23 |
| Расмий сайты | |
 Хэйлунцзян Уикиказынада | |
.svg)
Хэйлунцзян провинциясы түштүктө Гирин жана батышта Ички Монголия менен чектешет. Анын үстүнө түндүгү менен чыгышында Орусиянын чек арасы бар.
Амур дарыясы Кытай менен Орусиянын чек арасын түзөт. Хэйлунцзянда Кытайдын эң түндүк чекити (б.а. Амур дарыясынын боюндагы Мохэ префектурасы) жана анын эң чыгыш чекити (Амур менен Уссури дарыяларынын кошулуусу) да бар.
Административдик структура
түзөтүүХэйлунцзян 12 префектуралык шаар (алардын бири субпровинциалдык шаар) жана 1 провинцияга, бардыгы болуп 13 префектура деңгээлиндеги бөлүмгө бөлүнөт.
| Карта | № | Кыргызча аталышы | Кытайча аталышы | Пиньинь | Статус |
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| 1 | Харбин | 哈尔滨市 | Hā'ěrbīn shì | Субпровинциялуу шаар | |
| 2 | Цицикар | 齐齐哈尔市 | Qíqíhā'ěr shì | Шаар округу | |
| 3 | Муданьцзян | 牡丹江市 | Mǔdānjiāng shì | Шаар округу | |
| 4 | Цзямусы | 佳木斯市 | Jiāmùsī shì | Шаар округу | |
| 5 | Дацин | 大庆市 | Dàqìng shì | Шаар округу | |
| 6 | Цзиси | 鸡西市 | Jīxī shì | Шаар округу | |
| 7 | Шуанъяшань | 双鸭山市 | Shuāngyāshān shì | Шаар округу | |
| 8 | Ичунь | 伊春市 | Yīchūn shì | Шаар округу | |
| 9 | Цитайхэ | 七台河市 | Qītáihé shì | Шаар округу | |
| 10 | Хэган | 鹤岗市 | Hègǎng shì | Шаар округу | |
| 11 | Хэйхэ | 黑河市 | Hēihé shì | Шаар округу | |
| 12 | Суйхуа | 绥化市 | Suíhuà shì | Шаар округу | |
| 13 | Да-Хинган-Лин | 大兴安岭地区 | Dàxīng'ānlǐng dìqū | Округ |
Калкы
түзөтүү2010-жылдагы Кытайдын Улуттук эл каттоосуна ылайык Хэйлунцзяндын жалпы калкы 38.313.991 киши[2].
Этникалык курам
түзөтүүХэйлунцзяндагы негизги этникалык топтор:
| Этникалык топтор | Калкы |
|---|---|
| Кытай | 36 939 181 |
| Корей | 327 806 |
| Монгол | 125 483 |
| Хуэй | 101 749 |
| Манжур | 748 020 |
| Даур | 40 277 |
| Сибо | 7 608 |
| Орохен | 3 943 |
| Нанай (Хезне) | 3 613 |
Калктын динамикасы
түзөтүү- 1954-жыл — 12,76 млн киши[3]
- 1964-жыл — 20,13 млн киши[3]
- 1982-жыл — 32,67 млн киши[3]
- 1990-жыл — 35,21 млн киши[3]
- 2000-жыл — 36,89 млн киши[3]
- 2005-жыл — 38,20 млн киши[3]
- 2010-жыл — 38,33 млн киши[3]
- 2020-жылы — 31,85 млн киши[4].
Таблицадагы топтордон тышкары Хэйлунцзянда 1431 "кыргыз" этникасы да бар (кытайча: 柯尔克孜族; пиньинь: Kē'ěrkèzī zú). Бул Шинжаң-Уйгур автономиялуу районунан кийинки Кытайдагы эң көп "кыргыз" калкы[2]. Бул кыргыздар негизинен Цицихардын Фуюй районунда жашашат, бирок Шинжаң кыргыздары сүйлөгөн кыпчак кыргыздарынан айырмаланып, бул фуюй кыргыздары сүйлөгөн "фуюй кыргыз тили" кыпчак тили эмес, хакас тилине көбүрөөк окшош[5][6].
Булактар
түзөтүү- ↑ Атлас Китая, 2022, к. 73
- ↑ 2.0 2.1 2.2 中华人民共和国国家统计局 >> 第六次人口普查数据. stats.gov.cn. Текшерилген күнү 15 -июнь (кулжа) 2020. Түп булактан архивделген күнү 27 -октябрь (тогуздун айы) 2012.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 Веремейчик А. С. Демографическое развитие Северо-Восточного Китая (1949—2010 гг.) // Ойкумена. Регионоведческие исследования. — 2011. — № 4. — 47 — 48 б.
- ↑ Communiqué of the Seventh National Population Census (No. 3) (англ.). National Bureau of Statistics of China.
- ↑ Keith Brown, Sarah Ogilvie, ed. (2010). Concise Encyclopedia of Languages of the World [Дүйнө тилдер энциклопедиясы] (in англисче). Elsevier. p. 1109. ISBN 0080877753.
- ↑ Johanson 1998 Archived 2016-04-16 at the Wayback Machine, 83 б.