Википедия:Сомо/Бахрейн
|
Бахрейн Падышачылыгы | |||||
| |||||
| Мамлекеттик Гимни | |||||
| |||||
| Эгемендүүлүк күнү | 14-август 1971-жыл | ||||
| Расмий тили | арабча | ||||
| Борбор шаары | Манама | ||||
| Ири шаарлар | Манама, Мухаррак | ||||
| Башкаруу формасы | Конституциялык монархия | ||||
| Падыша Премьер-министр |
Хамад ибн Иса Аль Халифа Салман ибн Хамад ибн Иса Аль Халифа | ||||
| Мам. дини | Ислам | ||||
| Аянты • Жалпы • Суу бетинин %. |
174-орун - дүйнөдө 766 км² 2% | ||||
| Калкы • Бааланган (2020) • Жыштыгы |
1 705 003[2] адам (157-орун) 2064,8 ад./км² | ||||
| ИДӨ (САМ) • Бардыгы |
76,994 млрд $ | ||||
| ИДӨ (номинал) • Бардыгы • Ар бир жанга |
58,574 млрд[3] $ 30998 $ | ||||
| АДӨИ | ▲0,697 (орточо) (120) | ||||
| Этнохороним | бахрейиндиктер | ||||
| Акча бирдиги | бахрейн динары | ||||
| Домени | .bh | ||||
| Телефон коду | +973 | ||||
| Убакыт аралыгы | UTC +3 | ||||
Бахрейн (арабча: البحرين, аль-Бахрейн, "Эки деңиз") — расмий аталышы менен Бахрейн Падышачылыгы — Батыш Азиядагы арал мамлекет. Ал Перс булуңунда жайгашкан жана 50 табигый арал менен кошумча 33 жасалма аралдан турган кичинекей архипелагды түзөт. Анын негизги аралы — Бахрейн аралы, бул арал өлкөнүн жалпы жер аянтынын 83 пайызын түзөт. Бахрейн Катар менен Сауд Арабиясынын түндүк-чыгыш жээгинин ортосунда жайгашкан жана Сауд Арабиясына Падыша Фахд көпүрөсү аркылуу туташкан.
2023-жылдын 14-майына карата Бириккен Улуттар Уюмунун маалыматтарына ылайык, Бахрейндин калкы 1,501,635 адамды түзөт, алардын 712,362и Бахрейндин жарандары.[4] Аянты 780 чарчы километрди (300 чарчы миль) түзүп, Бахрейн Азиядагы аянты боюнча үчүнчү эң кичинекей өлкө болуп саналат, Мальдивдер менен Сингапурдан кийин.[5] Анын борбору жана эң ири шаары — Манама.
Археолог Жоффри Биббинин айтымында, Бахрейн — байыркы Дилмун цивилизациясынын жайгашкан жери.[6] Бахрейн байыркы мезгилден бери бермет уулоо менен белгилүү, 19-кылымга чейин дүйнөдөгү эң мыкты бермет уулоочулардын катарына кирген. Бахрейн Мухаммеддин өмүрү учурунда, 628-жылы, Исламдын динини таасири астында болгону айтылган. Араб бийлиги учурунан кийин, Бахрейн 1521-жылдан 1602-жылга чейин Португалия империясы тарабынан башкарылган, аларды ПадышаАббас Iкууп чыгарат. 1783-жылы Бани Утба жана союздаш уруулар Бахрейнди Наср ал-Мадкурдан тартып алышкан жана ошондон бери Ал Калефа королдук үй-бүлөсү тарабынан башкарылып келет, ал эми Ахмед ал-Фатих Бахрейндеги биринчи аким болуп саналат.
1800-жылдардын аягында, Улуу Британия менен болгон келишимдердин натыйжасында Бахрейн Британиянын протекторатына айланган.[7] Ал эми 1971-жылы Бахрейн көз карандысыздыгын жарыялаган. Буга чейин эмират болуп келген Бахрейн 2002-жылы жарым-конституциялык монархия катары жарыяланып, жаңы кабыл алынган конституциянын 2-беренесинин негизинде Шариатты мыйзам чыгаруу үчүн негизги булак катары белгилеген.
Бахрейн Перс булуңундагы биринчи пост-мунай экономикасын иштеп чыккан,[8] бул болсо, банк жана туризм секторлоруна көп жылдар бою инвестиция салуунун натыйжасы болуп саналат;[9] Аны менен бирге өлкөнүн борборунда дүйнөнүн эң ири каржы институттарынын көбү жайгашкан. Бахрейн Дүйнөлүк банк тарабынан жогору кирешелүү экономикасы бар мамлекет катары таанылат. Бахрейн Бириккен Улуттар Уюму, Нейтралдуу кыймыл, Араб өлкөлөрүнүн лигасы, Ислам Кызматташтык Уюму жана Перс булуңундагы кызматташтык кеңешинин мүчөсү.[10] Бахрейн Шанхай кызматташтык уюмунун диалог боюнча өнөктөшү болуп эсептелет.[11][12]
Этимология
түзөтүүБахрейн — бул араб тилиндеги Bahr ("деңиз") сөзүн же al-Bahrayn - "эки деңиз" дегенди билдирет.
Бүгүнкү күндө Bahrain аталышындагы «эки деңиз» деген түшүнүктү, адатта, аралдын чыгыш жана батыш жагында жайгашкан куймалар деп түшүнүшөт. Мындан тышкары, Бахрейндин түндүк жагында, байыркы убактан бери туздуу суунун арасынан көбүктөп тузсуз суу чыга турган аймактар бар. Бахрейндин топонимиясынын альтернативдүү теориясы аль-Ахса аймагына сунушталат, анда эки деңиз Улуу Жашыл Океан (Перс жазы) жана материктин үстүндөгү көл болушу мүмкүн деген божомолдор бар.
Байыркы Бахрейн
түзөтүүБахрейн Дилмун цивилизациясынын, Коло доорундагы маанилүү соода борбору болгон, ал Месопотамия жана Инд дарыясы менен байланышкан.[13] Бахрейн кийинчерээк Ассирия жана Вавилон тараптан башкарылган.[14]
3-кылымда Ардашир Папакан, Сасанид династиясынын биринчи бийлиги учурунда, Оман жана Бахрейнге жортуул жасаган, бул согушта Бахрейндин башкаруучусу Санатрукту жеңип алган.[15]
Калкы
түзөтүү
2021-жылы өлкөнүн калкы 1 526 929 адамды түзгөн, анын ичинен болжол менен 45% эмгек мигранттары жана алардын үй-бүлө мүчөлөрү, мигранттар негизинен Ирандан келишкен; өлкөдө Европа жана Түштүк Азия өлкөлөрүнүн жарандарын көп кездештирүүгө болот[16]. Расмий тили — Араб тили, ошондой эле англис тили, фарси жана урду тилдери колдонулат.
Шаарда жашоочулар 89,6% (2021-жыл[16])түзөт. Төрөө коэффициенти боюнча 2021-жылга карата бир аялга - 1,68 төрөлгөн бала туура келет[16]. Билим деңгээли 97,5%; эркектер — 99,9%, аялдар — 94,9% (2018-жыл)[16]. Калктын 18,45%ын 15 жашка чейинки адамдар, 78,19%ын 15тен 65 жашка чейинкилер (анын ичинен 44% — резидент эместер), 3,36%ын 65 жаштан улуу адамдар түзөт[17]. 2021-жылы 1000 адамга карата 12,5 ымыркай төрөлгөн, өлүм коэффициенти 1000 адамга 2,81 адам туура келет, миграция коэффициенти − 1000 адамга 0,65 адам, ал эми калктын өсүшү 0,9% түзгөн. Бала өлүмдүүлүгү 1000 туулган баланын 10,54 көз жумат[16]. 2021-жылга карата калктын орточо жашоо узактыгы 79,6 жаш, эркектер үчүн 77,3 жаш, аялдар үчүн 82 жаш[16]. 2020-жылга карата калктын орточо жашы 32,9 жаш (эркектер — 34,4 жаш, аялдар — 30,3 жаш)[16]. Калктын жыштыгы 1912,7 адам/км²[16]. Бахрейндин борбору — Манамада 200 миңден ашуун адам жашайт. Шаар аралдын түндүк-чыгышында жайгашкан, ири соода борбору (Перс булуңундагы эркин соода аймактарынын бири) болуп саналт.
Дин
түзөтүү2017-жылга карата Бахрейндеги калктын негизги бөлүгү — мусулмандар (73,7%). Алардың басымдуу бөлүгү — шииттер. Ошондой эле христиандар (9,3%), башка дин кармангандар 16,9% түзөт[16].
Маданият
түзөтүү
Ислам негизги дин болуп саналат, Бахрейн эли башка диндердин ишенимдерине болгон чыдамкайлыгы менен белгилүү.[18] Бахрейн эли менен чет элдиктердин ортосунда никеге туруу адаттагыдай эле, мисалы, Бахрейндеги көптөгөн филлипиндиктер жергиликтүү калк менен никеге турушкан. Алардын ичинде филлипиндик актриса Мона Марбелла Аль-Алави бар.[19]
Бахрейндеги маданий мурас ислам салттары менен тыгыз байланыштуу. Заманава адабияты Бахрейн коомчулугунун социалдык жана саясий чындыгын чагылдырат. Бахрейндеги сүрөт өнөрү живопись жана скульптурада өзүнчө «баганин бахрейн стили» менен айырмаланат. Бахрейндеги негизги кызыктуу жерлерге ислам архитектурасынын шедеври – Чоң Собор Мечити (Манама), Куран үйү жана Калып:Не переведено 3 кирет.
Майрамдар
түзөтүү2006-жылдын 1-сентябрынан тартып Бахрейн расмий дем алыш күндөрүн бейшемби жана жума күндөрүнөн жума жана ишемби күндөрүнө өзгөрткөн, бул дүйнөнүн калган бөлүгү менен жумалык циклди жакындаштырууга багытталган. Динге тиешеси жок майрамдар:
- 1-январь – Жаңы жыл
- 1-май – Эмгек күнү
- 16-декабрь – Улуттук күн
- 17-декабрь – Падышанын такка отурган күнү
- ↑ Калып:БРЭ
- ↑ Field Listing :: Population — The World Factbook - Central Intelligence Agency(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы).
- ↑ Цитатанын катасы: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs nameddataimf - ↑ Bahrain 2020 Census (28 February 2021).
- ↑ Area of Bahrain Expands to 765.3 square kilometres (англ.)(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Central Informatics Organization. Түп булактан архивделген күнү 1 -февраль (бирдин айы) 2018.
- ↑ Оман: Жоголгон Жер Archived 6 октябрь 2014 at the Wayback Machine. Saudi Aramco World. 2016-жылдын 7-ноябрында алынды.
- ↑ Британиянын Бахрейндеги ички коопсуздукка кийлигишүүсүнүн тарыхы (англ.).
- ↑ Bahrain: Reform-Promise and Reality, J.E. Peterson, стр. 157.
- ↑ Bahrain's economy praised for diversity and sustainability. Bahrain Economic Development Board.
- ↑ Bahrain (en-US).
- ↑ Шанхай кызматташтык уюму.
- ↑ Бахрейн SCO диалог боюнча өнөктөш статусун алды (15 July 2023).
- ↑ Qal'at al-Bahrain – Дилмундун Эреван жана Эреван борбору. ЮНЕСКО.
- ↑ Larsen, Curtis E. (1984). Бахрейн аралдарында жашоо жана жер пайдалануу: Эреван коомунун геоархеологиясы. University of Chicago Press. pp. 52–55. ISBN 978-0-226-46906-5.
- ↑ Hoyland, Robert G. (2001). Аравия жана арабдар: Бронз доорунан исламдын келип чыгышына чейин. Routledge. p. 28. ISBN 978-0-415-19535-5.
- ↑ 16.0 16.1 16.2 16.3 16.4 16.5 16.6 16.7 16.8 file-icon(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы).
- ↑ Цитатанын катасы: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedавтоссылка1 - ↑ Амбассадачы Нону Бахрейндеги дин эркиндигин белгиледи. Diplonews.
- ↑ Жаңы GMA кичинекей керемет менен таанышыңыз | Шоубиз Портал.